استاد حسین مقیمی در نشست ۵۲۷ بنیاد قم‌پژوهی، با سفر به اعماق تاریخ، حاضرین را به «قمِ دهۀ سی» برد و با توصیف کوچه‌های باریک، خانه‌های قدیمی و بناهای باشکوه آن دوران، تصویری جذاب از شهر قم ترسیم کرد.
به گزارش ندای قم ،در نشست ۵۲۷ بنیاد قم‌پژوهی که با موضوع “محیط شهری قم در دهه سی” در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد، استاد مقیمی ابتدا به سیر تاریخی شکل‌گیری شهرها پرداخت. وی توضیح داد که در گذشته هیچ شهر و روستایی وجود نداشت و انسان‌ها با یادگیری کشاورزی به یک‌جانشینی روی آوردند. نیاز به آب باعث شد که نخستین تمدن‌ها در کنار رودهای بزرگ مانند دجله، فرات، کارون، گنگ و نیل شکل بگیرند. قم نیز از جمله مناطقی بود که به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه، به‌تدریج به یک شهر تبدیل شد.
استاد مقیمی به وضعیت شهری قم در صد سال پیش اشاره کرد و گفت: در آن زمان قم هیچ خیابانی نداشت و تمامی محله‌ها از طریق کوچه‌های پهن و باریک و گذرها به هم متصل بودند.
وی افزود: اگر خیابان تهران (امام فعلی) را که به شکل جاده‌ای بود خیابان در نظر بگیریم، این خیابان اولین خیابان قم به شمار می‌آید. این خیابان از سه‌راه خورشید تا پمپ بنزین امتداد داشت و پس از پمپ بنزین دیگر اثری از خانه و محله نبود و جاده ادامه می‌یافت.
استاد مقیمی در ادامه به برخی از خیابان‌های قدیمی قم مانند خیابان باجک اشاره کرد که حتی از خیابان آذر قدیمی‌تر است. او خاطرنشان کرد که خیابان باجک در واقع ادامه خیابان آستانه بود و در دو طرف آن خانه‌های قدیمی و زیبایی مانند خانه یزدان‌پناه و محله باغ‌پنبه قرار داشت.
از دیگر خیابان‌های قدیمی و پرجنب‌وجوش قم، خیابان حضرتی بود که از پشت مسجد امام حسن عسکری(ع) تا دارالشفا امتداد داشت. در این خیابان مشاغل مختلفی فعالیت می‌کردند و مغازه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و مسافرخانه‌ها رونق داشتند.
همچنین در کنار رودخانه، پشت مسجد امام حسن عسکری (ع)، زمینی خاکی وجود داشت که عصرها مردم در آنجا گرد هم می‌آمدند و معرکه‌گیری، پرده‌خوانی و شعبده‌بازی انجام می‌شدکه شور و هیجان خاصی داشت.
استاد مقیمی در ادامه درباره ساخت خیابان‌های آستانه و ارم پس از تخریب قبرستان قدیمی به دستور رضا شاه توضیحاتی ارائه داد و گفت: خیابان ارم از چهارراه بیمارستان فاطمی تا بازار کشیده شد و در دو طرف آن ساختمان‌های زیبایی مانند ساختمان فرمانداری و شهرداری ساخته شد که متأسفانه پس از انقلاب تخریب شدند.
وی افزود: یکی از بناهای بی‌نظیر دیگر، عمارت اتابکی بود که در سه‌راه موزه قرار داشت و آن هم پس از انقلاب تخریب شد. این عمارت بزرگ و زیبا که همزمان با ساخت صحن اتابکی بنا شده بود، نمونه‌ای از شکوه معماری آن دوران بود.
مقیمی در توصیف این مکان گفت: عمارت اتابکی خانه‌ای بسیار بزرگ و زیبا بود که همزمان با ساخت صحن اتابکی بنا شد. وسعت این عمارت را می‌توان به‌خوبی از فضای وسیعی که روبه‌روی حرم قرار دارد و مساحت کتابخانه، که بخشی از آن را تشکیل می‌داد، مشاهده کرد. درِ بزرگ چوبی این عمارت در سه‌راه موزه، سمت خیابان ارم قرار داشت و بزرگان قاجار از این در تردد می‌کردند. از سه‌راه موزه تا نزدیکی مطب دکتر شفاالدوله، مغازه‌های بسیار زیبایی از این خانه ساخته شده بود که یکی از آن‌ها اولین بانک ملی قم بود.
ورودی عمارت از روبه‌روی مسجد خانم بود. با ورود به حیاط، فضایی بسیار بزرگ با درختان فراوان، باغچه‌های زیبا و یک حوض بزرگ خودنمایی می‌کرد. پس از عبور از کنار حوض و باغچه‌ها، ساختمانی باشکوه قرار داشت که هر بیننده‌ای را به تحسین وامی‌داشت. راه‌پله‌ای سنگی و نیم‌دایره با حدود ده پله به ایوانی بزرگ و طولانی با ستون‌های سنگی زیبا ختم می‌شد.
در امتداد این ایوان چندین اتاق با درهای چوبی قرار داشت. اتاق‌ها بزرگ و به سبک اتاق‌های کاخ گلستان زیبا و چشمگیر بودند. با توجه به ارتفاع بلند کرسی ساختمان، زیرزمین‌های بزرگ، آجری و باصفایی در آن وجود داشت. در دو طرف راه‌پله نیز نورگیرهای نیم‌دایره‌ای فیروزه‌ای، روشنایی زیرزمین‌ها را تأمین می‌کردند.
در پایان، استاد مقیمی بیان کرد که شرح خیابان‌ها و ویژگی‌های دیگر شهر قم به جلسه دیگر موکول خواهد شد.
