ندای قم / یادداشت / مهدی یوسفی؛ در مسیر تعالی مدیریت شهری و ارتقاء کیفیت خدمت‌رسانی، شهرداری قم با اجرای طرح «اول مردم» گامی مؤثر در بازتعریف رابطه مردم و مدیران شهری برداشته است. این طرح، که بر پایه دیدارهای چهره‌به‌چهره مدیران ارشد با شهروندان بنا شده، نه یک اقدام تبلیغاتی، بلکه بازگشت به اصل فراموش‌شده‌ای است که اسلام، انقلاب اسلامی و سیره امامین انقلاب بر آن تأکید دارند: مردم، نه فقط مخاطب خدمت، بلکه صاحبان آن هستند.
۱. چیستی و چرایی طرح «اول مردم»
طرح «اول مردم» با هدف دیدار مستقیم مدیران شهری با شهروندان، در دستور کار شهرداری قم قرار گرفته است. در این طرح، شهرداران مناطق، مدیران عامل سازمان‌ها و مدیران ارشد شهرداری با حضور در جمع‌های عمومی، به صورت چهره‌به‌چهره با مردم گفت‌وگو می‌کنند، دغدغه‌ها را می‌شنوند، پاسخ می‌دهند و پیگیری می‌کنند. این اقدام، پاسخی است به یک نیاز بنیادین: بازگرداندن مردم به جایگاه واقعی خود در مدیریت شهری. در شرایطی که گاه فرآیندهای بروکراتیک، فاصله میان مردم و مدیران را افزایش داده‌اند، چنین طرحی می‌تواند به احیای سرمایه اجتماعی، تقویت اعتماد عمومی و ارتقاء کیفیت حکمرانی شهری منجر شود.
۲. مبانی دینی و انقلابی طرح
الف) در پرتو آموزه‌های اسلامی
در منظومه معرفتی اسلام، مردم نه فقط مخاطب، بلکه معیار حکمرانی‌اند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
«سَیِّدُ القَومِ خادِمُهُم» — «سردار قوم، خدمت‌گزار آنان است».
امیرالمؤمنین علی(ع) نیز در عهدنامه مالک اشتر، حاکم را به دیدار مستقیم با مردم، گشودن درهای ارتباط، و شنیدن شکایات توصیه می‌کند. در این نگاه، مشروعیت و مقبولیت حاکمیت، در گرو خدمت صادقانه و بی‌منت به مردم است.
ب) در پرتو آرمان‌های انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی ایران، با شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»، مردم را در جایگاه تصمیم‌گیر و ناظر قرار داد. امام خمینی(ره) بارها تأکید کردند که «میزان رأی ملت است» و «خدمت به مردم، عبادت است». ایشان مسئولان را به ساده‌زیستی، حضور در میان مردم، و شنیدن بی‌واسطه مشکلات دعوت می‌کردند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) نیز در بیانیه گام دوم انقلاب، بر نقش مردم در پیشبرد تمدن نوین اسلامی تأکید کرده و فرموده‌اند:
«با مردم باشید، در میان مردم باشید، از مردم بشنوید».
این توصیه‌ها، نه صرفاً اخلاقی، بلکه راهبردی‌اند؛ چرا که بدون مشارکت و رضایت مردم، هیچ اصلاحی پایدار نخواهد بود.
۳. آثار و برکات اجرای طرح
اجرای طرح «اول مردم» در شهرداری قم، اگر با استمرار، صداقت و سازوکارهای مؤثر همراه شود، می‌تواند آثار و برکات متعددی به همراه داشته باشد:
– تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی
– ارتقاء شفافیت و پاسخ‌گویی در مدیریت شهری
– شناسایی دقیق‌تر مسائل و اولویت‌های محلی
– افزایش مشارکت شهروندان در تصمیم‌سازی و نظارت
– کاهش فاصله ذهنی و عاطفی میان مردم و مدیران
– تسریع در روند اصلاحات و بهبود خدمات شهری
۴. الزامات موفقیت طرح
برای آن‌که این طرح از سطح یک اقدام نمادین فراتر رفته و به یک الگوی پایدار در حکمرانی شهری تبدیل شود، رعایت چند اصل کلیدی ضروری است:
الف) نهادسازی و ساختارسازی
– تشکیل دبیرخانه دائمی طرح در شهرداری
– تدوین دستورالعمل‌های اجرایی برای برگزاری منظم جلسات مردمی
– تعریف شاخص‌های ارزیابی اثربخشی دیدارها و پیگیری مطالبات
ب) شفافیت و پاسخ‌گویی
– ثبت و انتشار عمومی گزارش‌های دیدارها
– راه‌اندازی سامانه‌های دیجیتال برای ثبت، پیگیری و پاسخ‌گویی به مطالبات مردمی
– تعیین مهلت مشخص برای پاسخ به درخواست‌ها و اعلام نتایج
ج) مشارکت‌محوری
– دعوت از نخبگان، معتمدین محلی، فعالان اجتماعی و فرهنگی در جلسات
– بهره‌گیری از ظرفیت شوراهای اجتماعی محلات و سازمان‌های مردم‌نهاد
– آموزش مدیران در زمینه مهارت‌های ارتباط مؤثر، شنیدن فعال و پاسخ‌گویی شفاف
۵. نقش مدیران شهری در تحقق طرح
مدیران شهری باید با روحیه خدمت‌گزاری، تواضع و صداقت، در کنار مردم و برای مردم گام بردارند. حضور در جمع‌های عمومی، شنیدن فعال، پاسخ‌گویی مسئولانه و پیگیری مطالبات، از جمله وظایف کلیدی در اجرای این طرح است. این حضور، نه فقط تقویت‌کننده اعتماد عمومی، بلکه بسترساز اصلاحات پایدار و ارتقاء کیفیت خدمات شهری خواهد بود.
۶. نتیجه‌گیری: مردم، معیار و مقصد
طرح «اول مردم» فرصتی است برای بازگشت به فلسفه خدمت، احیای سرمایه اجتماعی و تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی در مدیریت شهری. این طرح، اگر به‌درستی اجرا و نهادینه شود، می‌تواند الگویی برای سایر شهرها و نهادهای اجرایی کشور باشد و شهرداری قم را در مسیر تمدن‌سازی اسلامی، یک گام به جلو ببرد.
در نهایت، باید تأکید کرد که مردم نه در حاشیه، بلکه در متن تصمیم‌گیری، نظارت و اصلاح امور قرار دارند. هر مدیری که خود را خادم مردم بداند، باید در میان آنان باشد، از آنان بشنود، و برای آنان کار کند.
