سالمندی، واقعیتی که سراغ ما می آید

ندای قم/ گزارش / هیفاء پردل؛ در فرهنگ اسلامی وجود سالمندان و احسان به آنان به مثابه عاملی جهت نزول برکات و خیرات در زندگی و باعث رخ دادن اثرات مثبت و سازنده در زندگی اطرافیان قلمداد شده است. رسول خدا(ص) فرمودند: وجود افراد سالخورده بین شما ، باعث افزایش رحمت و لطف پروردگار و گسترش نعمت های الهی بر شماست .
به گزارش ندای قم ،بر طبق سیاست های کلان جمعیتی مقام معظم رهبری در خصوص فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده وپیش بینی سازوکار لازم برای بهره مندی از تجارب و توانمندی های سالمندان در عرصه های مناسب می باشد.
هر چند سالمندان که بیش از دهه های بیشمار صاحب تجربه های فراوانی هستند می توانند برای نسل جدید الگو باشند اما آن ها به دلائل اجتماعی ؛ اقتصادی با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کنند 9 مهر ماه در تقویم ملی و جهانی به نام روز سالمندان نامگذاری شده است.
روزی که می تواند فرصتی برای ارتقای منزلت اجتماعی سالمندان ؛ احترام به تجربه های زندگی و دانش آن ها که در طول سالیان متمادی کسب کرده اند باشد و منزلت اجتماعی آن ها در جامعه تقویت شود.
آماری از وضعیت سالمندی در ایران
بررسی‌های آماری و تحلیلی از وضعیت جمعیت ایران نشان می‌دهد که کشور با شتابی بی‌سابقه در حال ورود به دوره سالمندی است. بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۴، جمعیت سالمندان (افراد بالای ۶۵ سال) به حدود ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیده که معادل ۱۲ درصد کل جمعیت کشور است.
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۱۴۳۰، این نسبت به بیش از ۳۱ درصد خواهد رسید؛ در میان جمعیت سالمندان، موضوع «سالمندان تنها» به‌ویژه زنان، به یکی از جدی‌ترین چالش‌های اجتماعی و بهداشتی کشور تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۶۷ درصد از سالمندان ایران بدون همسر زندگی می‌کنند؛ به‌عبارتی، حدود ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از سالمندان کشور تنها هستند. از این تعداد، بیش از ۳.۲ تا ۳.۵ میلیون نفر را زنان سالمند تنها تشکیل می‌دهند.
نگاهی به سیمای سالمندی در قم
قم، شهری که با تاریخ و فرهنگ غنی خود شناخته می‌شود، امروز با تحولی جمعیتی روبه‌روست؛ جمعیت سالمندان این استان به حدود ۶ درصد رسیده و روند افزایشی آن، نیاز به نگاه ویژه به این گروه اجتماعی را بیش از پیش نشان می‌دهد سالمندان، تجربه و خاطره یک نسل را در خود دارند، اما در کنار ارزش فرهنگی، با چالش‌هایی جدی در زندگی روزمره مواجه‌اند.
از جمعیت ۱.۴۷۰.۰۰۰ نفری استان قم، ۳۴۰ هزار نفر را کودکان زیر ۱۵ سال تشکیل می‌دهند که معادل ۲۳/۵ درصد جمعیت است. جوانان در رده سنی ۱۵ تا ۲۹ سال با ۳۰۷ هزار نفر، ۲۰/۸ درصد از جمعیت را شامل می‌شوند. میانسالان یعنی گروه سنی ۳۰ تا ۶۴ سال، با جمعیتی برابر با ۷۱۲ هزار نفر، بیشترین سهم را در ساختار سنی استان دارند.
به عبارت ساده تر نرخ سالمندی در استانی مانند قم بیش از 6 درصد است وضعیت معیشتی بسیاری از سالمندان قم همچنان شکننده است؛ هزینه‌های درمانی، محدودیت درآمد و دسترسی نه چندان گسترده به خدمات بهداشتی، بخشی از واقعیت‌هایی است که زندگی این گروه را تحت فشار قرار می‌دهد.
روایتی از زندگی پر چالش سالمندان قمی
سید علیرضا برقعی که بیش از 30 سال از عمر خود را در حرفه کارگری سپری کرده در گفت وگو با خبرنگار ایمان زندگی خود را چنین روایت می کند: 30 سال سابقه خدمت در یکی از شرکت های شهرک شکوهیه و حتی یکی از شهرک های صنعتی شهرستان اراک دارم ولی هنوز مستاجر هستم حقوق بازنشستگی بخور و نمیر است با این وضعیت اقتصادی دخل و خرج با هم یکی نیست.
وی در ادامه می افزاید: کاش برای وضعیت درمان؛ معیشت این قشر پر تلاش کاری کنند در ماه کلی هزینه های درمان داریم در کنار مستاجری با زندگی به سختی کنار می آییم.
به سمت بوستان نجمه از بوستان های معروف دورشهر می روم تعدادی سالمند کنار هم نشسته و یکی از آن ها روزنامه ای دست گرفته و درباره موضوعی از دل روزنامه با هم بحث می کنند مرتضی طالبی باب گفت وگو را باز کرده و بیان می کند: داروهای زیادی مصرف می کنم آخر دیابت و فشارخون دارم برخی بین خرید داروها و پرداخت قبض ها سردرگم می شوم سالم بودن برای ما فقط آرزو نیست گاهی به چالش واقعی تبدیل شده است.
او می گوید: جوان که بودم در جمع دوستان وخانواده فعال بودم الان دلم می خواهد در برنامه های جمعی و تفریحی شرکت کنم اما امکانات کم است خیلی از ما حس می کنیم که از جامعه دور شده ایم.
سید معصومه حسینی دوسالی است بازنشسته شده است ودرباره مشکلات مهم سالمندان بیان می کند: ما قشر بازنشسته باید اجاره خانه بدهیم بعد از سال ها تجربه و فعالیت هنری از خودم سرپناهی ندارم سختی مستاجری در سن ما بیشتر قابل لمس است از سویی با این حقوق ناچیز باید هزینه دو فرزند دانشجوی خود را هم تامین کنم.
از تنهایی تا فشار اقتصادی
خیابان انقلاب گروهی از سالمندان روی یک نمیکتی نشسته و با هم گفت وگو می کنند از احوالات جامعه تا وضعیت خودشان را مو به مو تفسیر می کنند رضا کاوریان بازنشسته فرهنگی عنوان می کند: دو سالی است که همسرم فوت کرده است در گوشه خانه تنها هستم و بیشتر ساعت ها در روز اینجا می نشینم و با جمع دوستان صحبت می کنیم بچه ها هر کدام گرفتار زندگی خود هستند.
در حالی که اهی می کشد ادامه می دهد: گاهی روزها می گذرد حتی یک نفر هم در خانه را نمی زند تنهایی از درد زانو و فشار و دیگر بیماری ها سخت تر است آدم دلش فقط و فقط یک هم صحبت می خواهد آخر تجربه داریم چرا باید در این سن حساس تنها باشیم.
بی بی سکینه ساکن خیابان آذر در یکی از قدیمی ترین محله ها به نام شاه حمزه زندگی می کند همسرش را از دست داده و دو پسرش تنها سال به سال به دیدنش می آیند او تنهایی را بدترین درد دنیا می داند.
باب گفت وگو را با هر کدام از سالمندان و بازنشستگانی که بار می کنیم هر کدام روایتی از زندگی خود دارند در کنار همه این روایت ها مشکلات تامین اجتماعی هم وجود دارد از صف های طولانی برای گرفتن ساده ترین خدمت درمانی گرفته تا برخی داروهای تحت پوشش انگار در سیستم تامین اجتماعی این قشر با تجربه فراموش شده اند.
کرامت سالمندان بایدحفظ شود
یک کارشناس امور اجتماعی معتقد است؛ سالمندان فقط گروهی نیازمند خدمات نیستند آن بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی ما هستند توجه به کرامت انسانی و مشارکت دادن در فعالیت های اجتماعی می تواند احساس انزوا را در این قشر کاهش دهد.
لیلا ابویی می افراید: هر انسانی خواه یا ناخواه یک روز پا به دوره کهن سالی یا سالمندی می گذارد و راه گریزی در این خصوص وجود ندارد، از سویی باید اذعان کرد سالمندان با توجه به روحیات و شرایط خاص جسمی خود نیازمند توجه و مراقبت و محبت بیشتری از سوی فرزندان خود و همچنین دیگر اعضا و بخش های جامعه هستند.
به گفته وی؛ قم ظرفیت بالایی در تشکل های دینی و مردمی دارد اگر این ظرفیت ها در خدمت سالمندان باشد مانند ایجاد یک مرکز روزانه فرهنگی بسیاری از مشکلات کاهش می یابد شهر قم نیاز به مناسب سازی برای قشر سالمندان است و نگاه اجتماع و مدیریت شهری و مسئولان اجرایی به این قشر با تجربه باید تغییر کند.
چهارمرکز شبانه‌روزی ویژه سالمندان در استان فعال است
معاون توانبخشی اداره‌کل بهزیستی استان قم نیز در گفت وگویی به خبرنگار ما گفت: خدمات این اداره در سه محور «آگاه‌سازی»، «توانبخشی مراقبتی و حمایتی» و «پیگیری امور شورای سالمندان» به سالمندان ارائه می‌شود.
محمدرضا رحیمی‌موحد افزود: در حوزه توانبخشی و مراقبت، هم‌اکنون چهار مرکز شبانه‌روزی ویژه سالمندان در استان فعال است که سه مرکز مربوط به بانوان با ۱۱۰ نفر پذیرش و یک مرکز ویژه آقایان با ۴۰ نفر بستری است. همچنین ۴۳ نفر از سالمندان تحت پوشش خدمات مراقبت در منزل قرار دارند و حدود ۵۰ نفر نیز از خدمات ویزیت پزشکی و توانبخشی در منزل بهره‌مند می‌شوند.
افزود: در حوزه توانبخشی و مراقبت، هم‌اکنون چهار مرکز شبانه‌روزی ویژه سالمندان در استان فعال است که سه مرکز مربوط به بانوان با ۱۱۰ نفر پذیرش و یک مرکز ویژه آقایان با ۴۰ نفر بستری است. همچنین ۴۳ نفر از سالمندان تحت پوشش خدمات مراقبت در منزل قرار دارند و حدود ۵۰ نفر نیز از خدمات ویزیت پزشکی و توانبخشی در منزل بهره‌مند می‌شوند.
معاون توانبخشی بهزیستی استان قم : یک مرکز روزانه سالمندی نیز در استان فعالیت دارد که به‌عنوان «پاتوق سالمندی»، خدمات آموزشی، توانبخشی و تفریحی به سالمندان ارائه می‌کند. علاوه بر این، وسایل توانبخشی از جمله ویلچر و واکر به سالمندان دارای معلولیت اختصاص می‌یابد.
رحیمی‌موحد با اشاره به هزینه خدمات مراقبتی گفت: بخش قابل توجهی از هزینه‌ها از طریق یارانه دولتی به میزان هفت میلیون و ۴۱۰ هزار تومان تأمین می‌شود و سهم خانواده‌ها بسته به دهک درآمدی از یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان تا چهار میلیون تومان متغیر است. به گفته وی، خدمات ویزیت و مراقبت در منزل برای سالمندان رایگان ارائه می‌شود.
وی همچنین با بیان اینکه دبیرخانه شورای سالمندان استان در اداره‌کل بهزیستی مستقر است، افزود: این دبیرخانه وظیفه پیگیری تکالیف دستگاه‌های اجرایی در حوزه سالمندی را برعهده دارد و در جلسات استانی و شهرستانی هماهنگی‌های لازم انجام می‌شود.
رحیمی‌موحد از راه‌اندازی یک مرکز مراقبتی جدید برای سالمندان در قم طی هشت ماه آینده خبر داد و گفت: دهکده سالمندی با وسعت هفت هکتار در منطقه پردیسان قم نیز از دیگر طرح‌های مهم در دست اقدام است که به محلی جامع برای ارائه خدمات مختلف به سالمندان تبدیل خواهد شد.
ارائه۷۴ هزار خدمت بهداشتی به سالمندان قمی
رییس مرکز بهداشت استان قم در گفت‌وگویی به خبرنگارما گفت: در نیمه نخست امسال، بیش از ۷۴ هزار خدمت در حوزه سلامت جسم و روان به سالمندان این استان ارایه شد. سیامک محبی زافزود: در این مدت ۳۰ هزار و ۴۰۰ نفر از سالمندان قمی از خدمات پایگاه‌های بهداشتی استفاده کردند. به گفته وی، حدود ۴۵ درصد این افراد برای دریافت خدمات به مراکز سلامت مراجعه داشته‌اند.
وی با اشاره به اهمیت مراقبت‌های دوره‌ای سالمندان، خاطرنشان کرد: خانواده‌ها باید نسبت به مراجعه به‌موقع و منظم سالمندان خود به پایگاه‌های سلامت حساسیت بیشتری داشته باشند تا این قشر خدمات پیشگیرانه و درمانی را به شکل کامل دریافت کنند.
محبی ادامه داد: هرچند در شاخص‌های علمی، گروه سنی بالای ۶۵ سال به‌عنوان سالمند شناخته می‌شوند، اما بسته خدمات ویژه سالمندان در قم از ۶۰ سال به بالا ارایه می‌گردد.
خدمات رایگان در پایگاه‌های بهداشت
به گفته وی، در پایگاه‌های بهداشتی خدماتی همچون آموزش سبک زندگی سالم، ارزیابی تغذیه و تن‌سنجی، بررسی سلامت روان، سنجش خطر سقوط، کنترل رایگان فشارخون و آزمایش قند و چربی، همچنین غربالگری سرطان کولورکتال و پستان توسط مراقبان سلامت انجام می‌شود.
وی ادامه داد: در مراکز خدمات جامع سلامت نیز ویزیت پزشک عمومی و ارایه خدمات کارشناسان تغذیه و سلامت روان برای سالمندان و سایر گروه‌های سنی به‌صورت رایگان صورت می‌گیرد.
رییس مرکز بهداشت قم همچنین گفت: کارشناسان این مرکز به‌طور ماهانه از چهار مرکز نگهداری سالمندان استان بازدید کرده و اقدامات لازم را در زمینه رعایت بهداشت محیط و پیشگیری از بیماری‌ها پیگیری می‌کنند.
حال چه بخواهیم یا نخواهیم شاهد گرد پیری بر چهره جمعیت استان قم خواهیم بود و از هم اکنون باید برای این امر برنامه ریزی کنیم قشر سالمند روزگاری سرمایه مهم این اجتماع بودند باید برای ارتقای سلامت آن ها دسترسی به خدمات بهداشتی،درمانی و توانبخشی و هم چنین مراقبت های ویژه جزو سیاست گذاری ها باشد در حالی که آیه های بسیاری نسبت به تکریم سالمندان داریم و بزرگان دینی ما سفارش هایی دارند اما بسیاری از سالمندان ما با توجه به تغییر سبک زندگی ها در گوشه دنج خانه تنهایی را تجربه می کنند.