ندای قم /یادداشت / عباس جعفری / پژوهشگر حوزه حکمرانی؛ تصمیم اخیر دولت برای اصلاح قیمت بنزین و حذف سهمیه یارانهای خودروهای نو که در ظاهر اقدامی جهت مدیریت مصرف است، در عمل با اصول نوسازی ناوگان و کاهش آلایندگی کاملاً مغایرت دارد. در کشوری که میلیونها خودروی فرسوده و پرمصرف در خیابانها تردد میکنند و آلودگی هوا سالانه جان و رفاه مردم را تهدید میکند، چنین تصمیمی در عمل انگیزه نوسازی را از بین برده و چرخه فرسودگی را تقویت میکند. در حالی که نگاه به کاهش مصرف سوخت باید مبتنی بر توسعه خودروهای کممصرف و نوآوری در حملونقل باشد، حذف سهمیه حتی برای خودروهای نوی اقتصادی تولید داخل، آسیبهای زیستمحیطی، اقتصادی و سلامت اجتماعی را تشدید میکند.
بازار خودرو ایران طی سالهای اخیر تحت تأثیر جهش قیمتها، کاهش قدرت خرید و فقدان برنامه عملی اسقاط، مردم را ناچار به خرید خودروهای دستدوم و فرسوده کرده بود، اکنون حذف سهمیه برای خودروهای نو، عملاً خودروهای پرمصرف را در موقعیت برتر قرار میدهد و زمینه افزایش آلودگی و تلفات انرژی را فراهم میسازد. نکته قابلتأمل این است که دولت هیچ محدودیتی برای نگهداری خودروهای فرسوده اعمال نکرده است و استاندارد اجباری برای خروج خودروهای بالای ۲۰ سال و اسقاط و جایگزینی آنها به درستی طی سالهای گذشته تدوین و اجرایی نشده است. نتیجه آن است که مالکان خودروهای فرسوده نه تنها دغدغهای برای تعویض خودرو ندارند، بلکه با تصمیم جدید، انگیزه مالی بیشتری نیز برای حفظ همان وسیله پرمصرف و آلاینده پیدا میکنند. وقتی تولید خودرو هنوز پاسخگوی تقاضا و استانداردهای روز دنیا نیست، تصمیم به حذف سهمیه خودروهای نو، بار اقتصادی را به مصرفکننده نهایی منتقل و انگیزه جامعه را برای حرکت به سمت خودروهای تولید داخل کاهش میدهد.
آمارها نشان میدهد که میلیونها خودروی بالای ۱۵ تا ۲۰ سال در کشور تردد دارند، خودروهایی که مصرف سوختشان چند برابر خودروهای نو است و آلایندگی آنها تأثیر مستقیمی بر سلامت عمومی دارد. در این شرایط، سیاستگذاری باید بر تشویق جایگزینی خودروهای فرسوده با ناوگان کممصرف و ایمن متمرکز شود. اقدام کنونی، پیامدهای غیرمستقیم معنیداری بر افزایش انتشار گازهای گلخانهای دارد. وقتی خودروی نو و کممصرف، از مزایای مصرف سوخت برخوردار نباشد، مصرفکننده انگیزهای برای جایگزینی خودروهای پرمصرف نخواهد داشت. این یعنی سیاست انرژی، به جای کاهش مصرف، به تثبیت خودروهای آلاینده کمک و به سمت افزایش بار آلودگی هدایت مینماید.
راهکار منطقی، ترکیبی از اصلاح قیمت انرژی و تشویق به نوسازی است. اختصاص مشوق برای خودروهای کممصرف، اعمال محدودیتهای هدفمند بر خودروهای فرسوده و پرمصرف و مدیریت سهمیه بر اساس میزان آلایندگی، میتواند نقشه راهی عملی و اثرگذار باشد.
