ندای قم / یادداشت / مهندس مهدی متقیان/ مدیرکل پدافندغیر عامل استان قم؛ در شرایط کنونی جهان، مفهوم امنیت دیگر تنها در سایه‌ی تجهیزات نظامی و مرزهای فیزیکی معنا نمی‌یابد، بلکه ابعاد تازه‌ای از تهدیدات نوین، به‌ویژه در عرصه‌های شیمیایی، پرتوی و زیستی، ضرورت توجهی مضاعف به مقوله‌ی «پدافند نوین» را یادآور می‌شود. ششمین روز از هفته‌ی پدافند غیرعامل با محوریت «پدافند نوین (شیمیایی و پرتوی)» و شعار «ایمنی، آمادگی و امنیت در جوار پیشرفت»، فرصتی ارزشمند برای بازاندیشی در راهبردهای ملی جهت صیانت از جان انسان‌ها، محیط زیست و زیرساخت‌های حیاتی کشور است.
پدافند نوین، در واقع ادامه‌ی منطقی مسیر پدافند غیرعامل در عصر فناوری‌های پیشرفته است. امروزه تهدیدات پرتوی و شیمیایی دیگر صرفاً در میدان‌های نبرد خلاصه نمی‌شوند؛ بلکه در صنایع، مراکز تحقیقاتی، بیمارستان‌ها و حتی زندگی روزمره نیز ممکن است آثار آنها مشاهده شود. از نشت گازهای سمی در کارخانه‌ها گرفته تا آلودگی‌های پرتوی ناشی از سوءمدیریت پسماندهای هسته‌ای، همه می‌توانند پیامدهایی گسترده و غیرقابل جبران برای سلامت عمومی و محیط زیست به همراه داشته باشند. از همین رو، شناخت، پیشگیری، و واکنش هوشمندانه به این تهدیدات، بخش جدایی‌ناپذیر از راهبردهای توسعه‌ی پایدار و امنیت ملی محسوب می‌شود.
پدافند نوین یعنی تلفیق علم، مدیریت و آگاهی عمومی. در این رویکرد، حفاظت از جان انسان‌ها صرفاً با اقدامات فنی محقق نمی‌شود؛ بلکه نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی است. جامعه‌ای ایمن‌تر، جامعه‌ای آگاه‌تر است. آموزش اصول اولیه‌ی حفاظت فردی در برابر مواد شیمیایی، نحوه‌ی واکنش در شرایط اضطرار، و رعایت استانداردهای ایمنی در محیط‌های کاری از جمله اقداماتی است که می‌تواند از بروز بحران‌های بزرگ جلوگیری کند.
در این میان، نقش دستگاه‌های اجرایی، مراکز علمی و نهادهای آموزشی در ارتقای دانش فنی و تربیت نیروهای متخصص حیاتی است. دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌توانند با توسعه‌ی فناوری‌های تشخیص سریع آلودگی‌های شیمیایی و پرتوی، یا طراحی تجهیزات نوین حفاظت فردی، گام‌های مؤثری در تقویت توان ملی بردارند. در کنار آن، نهادهای مسئول باید با تدوین دستورالعمل‌های جامع، نظارت دقیق بر صنایع حساس، و اجرای مانورهای آموزشی، سطح آمادگی ملی را به شکل مستمر ارتقا دهند.
با این حال، پدافند نوین تنها در چارچوب اقدامات فنی و سازمانی خلاصه نمی‌شود؛ بُعد انسانی و اخلاقی آن نیز بسیار مهم است. در جهانی که فناوری با شتابی بی‌سابقه پیش می‌رود، مرز میان پیشرفت و تهدید بسیار باریک است. بهره‌گیری از فناوری‌های شیمیایی و پرتوی در حوزه‌های پزشکی، انرژی یا کشاورزی، اگر بدون رعایت اصول ایمنی و پدافندی صورت گیرد، می‌تواند به جای رفاه، فاجعه بیافریند. از این‌رو، شعار امسال یعنی «ایمنی، آمادگی و امنیت در جوار پیشرفت» یادآور این حقیقت است که توسعه‌ی پایدار، بدون توجه به ایمنی و سلامت عمومی، مسیری ناقص و خطرناک خواهد بود.
پدافند نوین، حفاظت فردی و سلامت عمومی سه ضلع یک مثلث واحدند. حفاظت فردی، نخستین لایه‌ی دفاعی در برابر تهدیدات نوین است و با ارتقای دانش مردم، استفاده از تجهیزات ایمن و رعایت دستورالعمل‌ها محقق می‌شود. سلامت عمومی، لایه‌ی دوم است که با مدیریت بحران، خدمات درمانی سریع و شبکه‌ی بهداشت کارآمد معنا پیدا می‌کند. در نهایت، پدافند نوین به‌عنوان لایه‌ی راهبردی، این دو بخش را در قالب سیاست‌گذاری، پژوهش، و فناوری به هم پیوند می‌زند.
امروز ایران اسلامی با برخورداری از ظرفیت‌های علمی، صنعتی و نیروی انسانی متخصص، می‌تواند در عرصه‌ی پدافند نوین به الگویی منطقه‌ای بدل شود. تحقق این هدف، مستلزم هم‌افزایی میان دستگاه‌های اجرایی، نیروهای مسلح، جامعه‌ی علمی و رسانه‌هاست. رسانه‌ها به‌ویژه نقش بسزایی در آگاه‌سازی عمومی دارند؛ زیرا پیشگیری مؤثر، از مسیر آگاهی عمومی می‌گذرد.
در پایان باید تأکید کرد که پدافند نوین نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای حفظ امنیت ملی و سلامت جامعه در عصر پیچیدگی‌های فناورانه است. ایمنی، آمادگی و امنیت در جوار پیشرفت تنها زمانی محقق می‌شود که علم، اخلاق و مدیریت در کنار هم قرار گیرند و هر ایرانی خود را عضوی از شبکه‌ی بزرگ پدافند غیرعامل بداند. تنها با چنین نگرشی است که می‌توان در برابر تهدیدات نوین ایستاد و مسیر پیشرفت کشور را با اطمینان، سلامت و اقتدار ادامه داد.
