ندای قم / یادداشت / دکتر طائی حسنلوئی / کارشناس پژوهش ؛در تقویم جمهوری اسلامی ایران 25 آذرماه به عنوان روز پژوهش نامگذاری شده است و از اول آذرماه در هفته های منتهی به روز پژوهش، مراسمات استانی و ملی برگزار می گردد. در استان قم نیز این مراسم امسال، روز چهارشنبه 12 آذرماه با حضور مسئوولین استانی، مجلس شورای اسلامی، پژوهشگران، فناوران ، اساتید دانشگاه و فعالان صنعت در دانشگاه قم برگزار شد.
این مناسبت ها و مراسمات بستری را فراهم می آورد تا اساتید، پژوهشگران، فناوران، فعالان صنعت و حاکمیت به طور مشترک به ارزیابی و بازنگری یرنامه های توسعه ای ناشی از پژوهش های کاربردی بپردازند تا با همسویی دقیق با نیازهای بازار و راهبردهای توسعه اقتصادی، ارزش افزوده پایدار ایجاد شود.
به گفته مرتضی مالکی عضو هیات علمی دانشگاه؛ در اقتصاد دانشی ایران، پژوهش های کاربردی نقشی کلیدی در کاهش شکاف بین تولید دانش و ارزش اقتصادی ایفا می کنند. این دسته از پژوهش ها با هدف تبدیل نتایج علمی به راه حل های قابل استفاده در صنایع و خدمات، می توانند به بهبود کارایی، افزایش رقابت پذیری و ایجاد ارزش افزوده در بخش های مختلف اقتصاد منجر شوند.
برای تحقق این امر، لازم است که سیاست های پژوهشی به گونه ای طراحی شوند که نه تنها حفظ استانداردهای علمی و اخلاقی را تضمین کنند، بلکه خروجی های قابل انتقال به بازار را به عنوان شاخص های اصلی ارزیابی در نظر بگیرند. چنین رویکردی می تواند انگیزهی پژوهشگران را برای تمرکز بر نتیجه گرا و کاربردی بودن نتایج تحقیق، تقویت کند و از طریق تعیین اهداف روشن در پروژه های پژوهشی، مسیرهای مشخصی را برای تجاری سازی دانش فراهم آورد. این خروجی های قابل انتقال به بازار می تواند دامنه ای از شکل های ملموس را در بر بگیرد.
برای این منظور چارچوبی عملیاتی برای هفته پژوهش پیشنهاد می شود که شامل 5 محور زیر است:
1-فرایند انتقال فناوری و کارآفرینی پژوهشی؛ این انتقال یک مسیر چند مرحله ای است که با شناسایی فناوری یا دانش قابل تجاری سازی آغاز می شود و حفاظت از مالکیت فکری را در کنار تشکیل تیم های مختلط فنی و بازاریابی به همراه مدل سازی کسب و کار دنبال می کند. پس از این گام ها، مراحل نمونه سازی و آزمایش در محیط صنعتی آغاز می شود تا قابلیت ها و کارایی محصول یا راه حل در شرایط واقعی تایید شود و در نهایت سرمایه اولیه جذب شده و ورود به بازار یا تسهیل در قراردادهای تجاری سازی انجام می گیرد.
2-فرهنگ سازی و ظرفیت سازی؛ در حوزه کارآفرینی پژوهشی همواره لازم است رویدادهایی مانند ارائه آموزش های تخصصی کوتاه مدت و بلند مدت در زمینه های طراحی مدل کسب و کار، نقشه راه فناوری، مدیریت نوآوری، مالی پروژه ها و حفاظت از مالکیت فکری به اجرا در بیاید تا افراد توانمندی های لازم برای تبدیل یافته های پژوهشی به فرصت های تجاری کارآمد را اخذ نمایند. این امر در محیط دانشگاهی با همراهی صنعت، فرهنگ کارآفرینی پژوهش در آکوسیستم دانشگاهی – صنعتی را تقویت می کند.
3-اخلاق پژوهش، شفافیت و پایداری؛ موارد فوق به عنوان ستون های اصلی اجرای پروژه های پژوهشی کاربردی مطرح می شوند و رعایت استانداردهای اخلاقی، شفافیت در گزارش نتایج و حفاظت از منافع عمومی، سهم ذی نفعان را به عنوان اصول بنیادین در تمامی مراحل پژوهش ضمانت می کند. در این میان، برای عملیاتی کردن موارد فوق لازم است دانشگاه ها و مراکز پژوهشی یک چارچوب اجرایی روشن، عملیاتی و قابل اندازه گیری داشته باشند که هم زمان ضمن حفظ استانداردهای علمی و اخلاقی، مسیر مشخصی را از شناسایی فناوری های قابل تجاری سازی تا ورود خروجی های پژوهشی به بازار فراهم کنند.
4-نقش دانشگاه و صنعت در یک “اکوسیستم” کارآفرینی پژوهشی؛ این دو نهاد قادرند رویکردهای مشارکتی در طراحی پژوهش ها و پروژه ها که خروجی های ملموس و قابل ارزیابی در دوره های زمانی مشخص به ارمغان بیاورند و از طریق قراردادهای پژوهشی با خروجی های قابل انتقال، مانند نمونه های اولیه دارای آزمون بازار، گواهی اثربخشی یا مدل های کسب و کار نمونه سازی شده، امکان تجاری سازی را تسهیل می کنند همچنین با ایجاد صندوق های سرمایه گزاری ریسک اشتراکی، مراکز تخصصی فناوری و شتاب دهنده های داخلی که به صورت مشترک توسط صنایع بزرگ و شرکت های کوچک و متوسط تامین منابع و زیرساخت ها راه اندازی می شوند، این آکوسیستم زمینه مناسبی را برای به کارگیری یافته های پژوهشی در بازار فراهم می آورد وحضور موثر دانشگاه و صنعت را به یک شبکه هم افزا و پویای نوآوری تبدیل می کند.
5-ارزیابی اثرات پژوهش های کاربردی؛ این ارزیابی ها شامل شاخص های اثرگذاری متنوعی از جمله اشتغال زایی، افزایش بهره وری صنعتی، کاهش هزینه های تولید، بهبود کیفیت خدمات عمومی، توسعه منابع و صنایع پشتیبان و همچنین اثرات اجتماعی مانند بهبود سطح زندگی و دسترسی به خدمات می شود و برای اندازه گیری این اثرات می توان از مجموعه روش های ارزیابی قابل اعتماد استفاده کرد که شامل گزارش های دوره ای از دستاوردهای پژوهش ها، مطالعات موردی دقیق و مقایسه های نظام مند با استانداردهای بین المللی همسو با رویکرد بازار محور پژوهش ها است تا بتوان خروجی های پژوهشی را به صورت قابل اعتماد و قابل انتقال به بازار به سازمان ها و جامعه گزارش کرد و بر اساس این ارزیابی ها تصمیم گیری های راهبردی برای بهبود کیفیت و تاثیرگذاری پروژه ها و افزایش همسویی با نیازهای صنعتی و خدماتی انجام داد.
نکته مهمتر این است که اخیرا انجمن جامعه شناسی ایران، به قلم علیرضا قدیمی یاداشتی منتشر کرد که بر اساس آن، او معتقد است که ” یکی از پرسش های بنیادی جامعه ما این است: چرا با وجود انبوه دانشگاه ها،هزاران استاد و کارشناس، و ده ها اندیشکده و مرکز پژوهشی، همچنان با بحران های قدیمی دست به گریبانیم؟”. این مقوله فرصت دیگری را می طلبد.
