ویژگی های استاندارخوب برای قم

ندای قم / گفت وگو / روح اله کرمانی ؛اشاره :باتوجه به جایگاه مهمی که استان قم در سطح ملی و بین المللی دارد،همواره نگاه به این استان متفاوت تر از دیگر استان های کشور است.این استان با وجود حرم مطهرحضرت معصومه (ص) و مسجد مقدس جمکران بعنوان خاستگاه انقلاب اسلامی ،بزرگترین حوزه علمیه جهان تشییع و مراجع و علما و مراکز متعدد فرهنگی را در خود جای داده است .به لحاظ سیاسی نیز بعد از تهران دومین مرکز سیاسی کشور است وشاهد تردد متعدد عالی ترین مقامات سیاسی کشور به این شهر هستیم به لحاظ جغرافیایی نیز در مسیر مواصلاتی 17 استان کشور قرار گرفته است که موقعیت ممتازی را برای این استان فراهم کرده است.
از آنجا که بیش از دوماه از روی کار آمدن دولت چهاردهم دولت وفاق ملی می گذرد در شرایط تغییر استانداران کشور قرار داریم . دکتر پزشکیان رییس جمهور بر انتخاب استانداران براساس معیار توانمندی و کارآمدی و اعتقاد به برنامه های دولت تاکید دارند. برای بررسی موقعیت و وموانع ومشکلات استان قم و معیارهای انتخاب استاندار جدید ،خبرنگار ما به سراغ دکتر سید رضا دهناد معاون اسبق استانداری قم رفته و با وی به گفت وگونشسته است.
دهناد معتقد است بعلت عدم انتخاب استاندارواجد شرایط برای قم در اغلب دوره های گذشته فرصت سوزی شده است و جلوی روند توسعه قم گرفته شده است .وی می گوید باید زمینه ورود نخبگان قمی به عرصه های مدیریتی فراهم شود.وی عملکرد شهرداری قم را مثبت ارزیابی می نماید ومی گوید: در یک دهه گذشته که تقریبا خبری از بودجه های دولتی و پروژه های دولتی نبود شهرداری مشعل اجرای پروژه های شهری را در قم روشن نگه داشته است .معاون اسبق استانداری قم تاکید کرد استاندارجدید قم درحمایت از مدیریت شهری نباید ذره ای تردید داشته باشد . ما حصل گفت وگوی ندای قم با معاون اسبق استانداری قم را در ادامه می خوانید:
موقعیت استان قم می تواند فرصت ساز و یا فرصت سوز باشد!
ویژگی های استان قم که آن را از دیگر استانهای کشور متمایز کرده است چیست؟آیا از این ویژگی های منحصر بفرد تاکنون استفاده شده است یانه ؟
استان قم از جهات متعددی با سایر استان ها متفاوت است ،مزیت ها و فرصت های برجسته ای دارد که حتما باید مورد توجه قرار گیرد این مزیت ها می تواند موجبات شتاب بخشی پیشرفت استان را فراهم سازد مشروط بر آنکه مدیریت عالی استان و‌به تعبیر دیگر «استاندار» با شناخت و درک عمیق از واقعیت های قم بویژه در مقوله جریان شناسی سیاسی و باالاخص شناسایایی اقطاب قدرت و گروه‌های ذینفع و ذینفوذ و مدیریت آنها بتواند مسیر را برای پیشرفت هموار سازد که البته این مهم از عهده هر کس بر نمی آید !
ممکن است مصادیق را بفرمایید؟
ببینید استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است! اما از جهت ویژگی های سیاسی مانند اورانیوم غنی شده است ! مدیریت و تصمیم گیری در آن نیازمند هوشیاری ، کیاست ،ذکاوت و مهارت بالای سیاسی است وجود شخصیت ها و نهاد های ملی و فراملی و تاثیر گذار در استان می تواند فرصت ساز و یا فرصت سوز باشد!
چرا فرصت سوز؟
اگر قد و قواره استاندار بالاتر از معدل شخصیت های ملی باشد می تواند فرصت ساز باشد اما اگر قد و قواره اش پایین تر باشد و نتواند سوار کار شود حتی کارشناسان و مدیران استانداری ،برایش تره هم خورد نمی کنند سایراقطاب قدرت که جای خود را دارند!
شما چه تحلیلی از عملکرد استانداران قبلی قم دارید آیا توانسته اند منشا تحول در استان باشند ؟
ضمن احترامی که برای همه کسانی که در پست استانداری قم زحماتی را کشیده اند باید عرض کنم از سال ۱۳۷۵ که در تقسیمات کشوری قم استان شد تاکنون پانزده استاندار راهی قم شده اند که شاید دو یا سه نفر آنها در تراز این مسئولیت بوده اند و توانستند منشا تحول در استان باشند اما متاسفانه در اکثر موارد کار به اهلش واگذار نشد و باز هم متاسفانه فرصت های زیادی از دست رفت .
ای کاش وزارت کشور در انتخاب استانداران برای سراسر کشور و بویژه برای قم بگونه ای عمل کند که این بار سنگین به اهلش واگذار شود .
انتخاب استاندارقم بر اساس توانمندی باشد نه زور گروه‌های ذینفع و ذی نفوذ!
باتوجه به اینکه در آستانه انتخاب استاندار جدید استان قم هستیم استاندار قم باید چه شاخصه های داشته باشد؟
انتخاب استاندارقم بر اساس توانمندی و کارآمدی انجام شود نه زور گروه‌های ذینفع و ذی نفوذ!استانداری که وامدار گروه‌های ذی نفوذ باشد حتی در انتصاب معاونانش و مدیران دستگاههای اجرایی نیز اختیار واستقلال ندارد! ضعف استاندار ، منحصر به خودش منتهی نمی شود بلکه این ضعف به مجموعه استانداری و دستگاههای اجرایی تعمیم داده می شود و در این صورت شما با پدیده ای به نام «انفعال و بی عرضگی در مدیریت »مواجه می شوید این شرایط یعنی :هیچکس کار موثر نمی کند! هیچکس پاسخگو نیست !چون پاسخ گیری وجود ندارد!هیچ کس جرات کار درشت ندارد! هیچکس ریسک نمی کند! هیچ گره مهمی از کار مردم گشوده نمی شود و بهشتی برای کارنکنان! دولت فراهم می شود !پدیده ای که مردم قم در اکثر دوره های گذشته با ان مواجه بوده و در چند سال اخیر هم که نیازی به بیان نیست .
انجام هر ماموریتی مستلزم سه رکن اساسی است ،چه کاری باید انجام شود این امر در قالب شرح وظایف تعریف می شود،چگونه باید انجام شود این امر در قالب ساختار سازمانی و دستورالعمل ها و روش های جاری تعریف می شود و رکن مهم دیگر آن که این کار توسط چه کسی باید انجام شود که در قالب شرایط احراز تعریف می شود .
شغل استانداری به لحاظ ماهیت شرایط خاص خود را دارد،به نظرمن استاندار صرفا نماینده عالی دولت نیست بلکه نماینده عالی نظام در یک محدوده جغرافیایی به نام استان است .استاندار در سه بعد اصلی نظارت ، هماهنگی و اجرا مسئولیت دارد، بنابراین از بعد نظارت باید بر فرایند امور تمامی دستگاههای اجرایی نظارت عالمانه داشته باشد . از حیث هماهنگ سازی به عنوان عالی ترین مقام در سطح استان باید دارای توان هماهنگ کنندگی بالایی باشد .از حیث اجرا نیز استاندار مسئولیت های بسیار مهم‌ و متنوعی دارد که اقتضای انجام آن داشتن توانمندی در حوزه اجراست ،علاوه بر مواردی که اشاره کردم استاندار به عنوان ریاست شورای تامین نیز وظایف هماهنگ سازی مهمی در تامین امنیت استان بویژه در هنگام بروز بحران های مختلف خواهد داشت .لازمه و پیش نیاز همه این کارها آشنایی کامل با ماموریت همه دستگاههایی است که به نمایندگی از هر سه قوه در استان فعالیت دارندو البته یادمان باشد همه این امور باید در استانی به نام قم انجام شد با همه مختصات سیاسی و اجتماعی اش !
بنابر این در پاسخ به سوال شما در تبیین شاخصه های استاندار قم باید عرض کنم استاندار باید قم فردی باشد ،دارای سابقه اجرایی موفق /آشنا با ماموریت های همه دستگاههای مستقر در استان / سابقه کار در مشاغل کلان و ترجیحا سابقه کار در وزارت کشور/ بر خورداری از اقتدار و اعتماد به نفس بویژه در بحران ها / روابط عمومی بالا و توان ارتباط گیری موثر در سطوح ملی / عدم وابستگی جناحی و استقلال در تصمیم گیری/ دلسوزی و علاقمند به خدمت به مردم و اعتقاد به مدیریت جهادی / تسلط بر جغرافیای سیاسی پیچیده قم /اعتقاد به کار عالمانه و کار شناسی /توان سازماندهی و هماهنگی / شجاعت و صراحت در دفاع از حقوق مردم.
حوزه مدیریت شهری اقدامات قابل توجهی انجام شده است
دلیل اینکه در یک دهه گذشته پروژه ای در قم کلید نخورده چیست؟
البته اينکه بگوییم هیچ پروژه ای کلید نخورده حرف درستی نیست چرا که در حوزه مدیریت شهری اقدامات قابل توجهی از محل منابع مردمی اجرا شده است اگر منظورتان پروژه های دولتی است تا حدودی حرف درستی است. به نظر من اگر یک استاندار جامع با ویژگی هایی که عرض کردم در استان داشتیم طی ده سال گذشته می توانستیم با مطالبه گری و جذب بودجه و اجرای پروژه های تحول افرین تصویر بسیار بهتری از قم ارایه دهیم . متاسفانه به علت ضعف وزارت کشور در انتخاب استاندار توانمند و واجد شرایط برای قم فرصت های زیادی را از دست دادیم .
جالب است بدانید در مشاغل پایین مو را از ماست می کشیم مثلا برای استخدام یک راننده اتوبوس تمامی استانداردها را حتما مراعات می کنیم اما برای انتخاب یک استاندار که باید سرنوشت چندین میلیون نفر را به او بسپاریم خبری از احراز شرایط نیست!درهمین قم خودمان استانداری داشتیم که کل سابقه خدمتی اش مدیرعاملی یک شرکت هواپیمایی ورشکسته بود ! و یک قدم برای قم برنداشت و یا آن برادری که همه اراده اش این بود که با نصب صد ها بنر قم را به ارزان ترین استان کشور تبدیل کند ! و در نهایت خروجی کارش این شد که رشد تورم در قم از میانگین کشو ری بالاتر رفت!
ناترازی توسعه قم عمدتا به مقوله مدیریتی باز می گردد
علت عقب ماندگی های قم مدیریتی است یا بودجه ؟
بدون تردید در کشور ما و استان ما خدمات قابل توجهی انجام شده که حقیقتا باید شاکر باشیم،شرایط فعلی ما با دهه های گذشته قابل قیاس نیست ،اما سوال بهتر این بود که آیا استان ما می توانست بهتر از این هم باشد ؟آیا می توانستیم خدمات بهتری به مردم بدهیم که در پاسخ عرض می کنم هم در سطح ملی و هم در سطح استانی قطعا می توانستیم شرایط بسیار بهتری داشته باشیم .
کشور ما از حیث حجم منابع ‌و ذخایر رتبه هفدهم و از حیث تنوع منابع رتبه دوازدهم را در بین سایر کشور ها دارد .با این وصف رفاه مردم ما و شاخص های برخورداری مردم باید در بین ۱۵ کشور برتر جهان باشد ،لذا به هرمیزان که ناترازی داریم این ناترازی عمدتا به ضعف های مدیریتی و قوانین نادرست برمی گردد.منظورم از ضعف مدیریتی فقدان منابع انسانی توانمند نیست که اتفاقا جمهوری اسلامی با توسعه علمی بسیار قوی که در بعد از انقلاب داشته است در تولید نیروی انسانی توانمند و متخصص بی نظیر بوده ایم و بی نظیر تر از آن نیز هدر دادن این حجم عظیم نیروهای متخصص و توانمند است که معمولا به علت نظام غلط انتصابات شانس بسیار کمی برای ورود به مشاغل مدیریت ی دارند جای بسیار تاسف است که بدون داشتن لابی قوی ورود به چرخه مدیریتی تقریبا امکان پذیر نیست به نظر من ناترازی توسعه قم نیز عمدتا به مقوله مدیریتی در ۴ محور باز می گردد.نظام غلط انتصاب استانداران / لرزان بودن پست های مدیریتی /غیر بومی بودن اکثریت مدیران و عدم شناخت دقیق از حوزه ماموریتی/ عدم انطباق ‌مدارک تحصیلی با شغل مدیران .
استان قم از حیث داشتن مدیران بومی در قعر جدول است!
منظور از لرزان بودن ؟
شاید برایتان جالب باشد که میانگین عمر خدمتی استانداران قم طی ۲۷سال گذشته حدود ۱۸ ماه بوده است و جالب‌تر از آن بیش از ۱۰ استاندار آن به هیچ عنوان در حد و اندازه های جایگاههای مدیریتی پایین ترهم نبوده اند با این وصف چه انتظاری می توانید داشته باشید؟میانگین سایر پست های مدیریتی هم به تبع تعویض های زود هنگام استاندار زیر دو سال است .من آمار سایر استان ها را ندارم اما تصور می کنم از حیث پایین بودن طول عمر مدیریتی استان قم شاید در زمره بی ثبات ترین ها باشد .بیش از ۹۰ درصد مشاغل مدیریتی قم در اختیار مدیران غیر بومی است که شناخت عمیقی از نیاز های قم ندارند این واقعیت را نیز باید بپذیریم که استان قم از حیث بر خورداری از مدیران بومی شاید در قعر جدول باشد!
بابت ماموریت های ملی قم باید بودجه ویژه اختصاص یابد
چرا استان قم با توجه به جایگاه ملی و بین المللی که دارد باید در ردیف اخر اختصاص اعتبارات ملی باشد؟
اعتبارات از یک منظر به دو بخش کلی تقسیم می شود،اعتبارات ملی که بصورت متمرکز برای پروژه های ملی منظور می شود مثلا برای ازاد راهها و سد ها و …اعتبارات استانی که برای هر استان تعیین می شود که برای پروژه هایی است که اجرای آن در اختیار استان است و به صلاحدید شورای برنامه ریزی استان اختصاص می یابد ،البته استانی مانند قم که کارکرد های ملی دارد بایستی بابت ماموریت های ملی اش از اعتبارات خاص برخوردارشود.
دردوره استانداری اقای مهندس محتاج که از استانداران مقتدر و توانمند استان بودند اولین بار در سال ۸۴ ردیف اعتباری خاص برای کارکردهای ملی قم پایدار شد و در سال اول هم رقم قابل توجهی منظور شد اما بعدها انگونه که باید مورد مطالبه جدی قرار نگرفت .یادمان باشد موضوع بودجه بر خلاف آنچه که گفته می شود که «بودجه ریزی» است به نظر من بودجه گیری است ! یعنی مجموعه استان شما چه میزان بضاعت در بودجه گیری دارد!بودجه گیری قواعد و مهارت های خاص خودش را دارد استانداران توانمند با این قواعد آشنا هستند .به نظر من اگر یک استاندار شش دانگ داشتیم قطعا می توانستیم اعتبارات مهمی را مطالبه کنیم .
رقابت اصلی در تصدی مشاغل معمولا بین افراد کم صلاحیت است
دخالت های نمایندگان و برخی احزاب و شخصیت ها سبب انتصاب مدیران ضعیف و بدون کارنامه در دوره های گذشته شده است که بخشی از عقب ماندگی قم هم وجود مدیران نا کار آمد است در این زمینه چه توصیه ای دارید؟
عرض کردم نظام انتصابات قاعده مند نیست به تعبیر بهتر یک نظام مدون برای انتصاب نخبگان و بهترین ها در مشاغل مدیریتی نداریم در اکثر موارد یک نظام سنتی لابی محور داریم ، رقابت در شرایط مساوی نیست بلکه اساسا رقابت در همان میدان لابی انجام می شود افراد توانمند ی که توان لابی ندارند اصلا در مسابقه نیستند! و رقابت اصلی در تصدی مشاغل معمولا بین افراد کم صلاحیتی است که از سوی گروه‌های ذینفع مورد حمایت قرار می گیرند اساسا میدان رقابت اصلی بین همین اشخاص و یا گروه‌های ذینفع و ذی نفوذ است متاسفانه در بین همین لایی کنندگان هم اصلح انتخاب و انتصاب نمی شود .ملاک موفقیت معمولا به ضریب نفوذی است که ممکن است حامیان فرد داشته باشند این رویه ناصواب در قم پر رنگ تر وجود دارد ،توصیه من این است که وزارت کشور یک نظام جامعی برای انتصابات بویژه استانداران و فرمانداران داشته باشد تا در یک فرصت و رقابت برابر قشر وسیعی از توانمندان جامعه بتوانند در عرصه های خدمت ورود داشته باشند.
بستر برای ورود نخبگان به عرصه های مدیریتی فراهم شود
نظام حمکرانی در قم به بن بست رسیده است باید حمکرانی نو و بروز در قم بوجود بیاید لازمه تحقق این امر چیست؟
با این تعبیر که نظام حکمرانی در قم به بن بست رسیده موافق نیستم چون در بین همین مدیران نیز عناصر توانمند وجود دارند گرچه در اقلیت هستند باید تلاش کنیم بستر لازم را برای ورود نخبگان به عرصه های مدیریتی فراهم شود .به نظر من یکی از دلایلی که منجر به ناترازی اکثریت مدیران استان قم و استانداری قم شده است فقدان یک نظام جامع مطالبه گری است هنگامی که مقوله پاسخ گیری و پاسخگویی منحل باشد و‌هیچکس خود را پاسخگوی عملکرد خود نداند .باشیرینی و اسپند مراسم معارفه بر گزار می کنیم و بعد از دوسال در مراسم تودیع هم با سلام و صلوات و دهها لوح تقدیر به شغل دیگری بدرقه می کنیم و هیچکس از عملکرد سوال نمی کند این تراژدی ادامه دارد .
به نظر من اگر یک نظام مطالبه گری و پرسشگری قوی متشکل از نخبگان و صاحب نظران استان و بویژه رسانه ها ایجاد شود می توان زمینه های خوبی را ایجاد کنیم .مخصوصا رسانه ها ی استان می توانند بسیار تاثیر گذار باشند هم در بعد ایجابی یعنی برجسته سازی عناصر توانمند و زمینه سازی برای معرفی و ورود انها به چرخه مدیریتی و و هم در بعد سلبی یعنی تلاش برای تقویت نظام پرسشگری به منظور حذف و فراری دادن ناکارآمدان از مشاغل اشغالی !
شهرداری مشعل اجرای پروژه ها را در قم روشن نگه داشته است
در یک دهه گذشته مدیریت شهری قم با سکانداری دکتر سقاییان نژاد عملکرد مطلوبی دارد که حتی منتقدان وی نیز به آن اذعان دارند برای ادامه این مسیر استاندار جدید چه کمکی می تواند به مجموعه مدیریت شهری داشته باشد؟
صرف نظر از اینکه من به عملکرد مدیریت شهری در پاره ای از موضوعات در جای خود نقد جدی دارم اما در اینکه شهردار محترم قم با کوله باری از تجارب علمی و عملی منشا خدمات بزرگی به شهر قم بوده اند نیز تردیدی ندارم بویژه آنکه در دورانی که تقریبا خبری از بودجه های دولتی و پروژه های دولتی نبود مشعل اجرای پروژه های شهری را در قم روشن نگه داشتند استان قم تقریبا استان شهر است ۹۵ درصد استان قم همان شهر قم است .شهرداری ماموریت های زیادی دارد موانع متعدد جدی درون سازمانی و بیرون سازمانی هم دارد
استاندار درحمایت از مدیریت شهری نباید ذره ای تردید داشته باشد
به لحاظ حجم ماموریت و تنوع ماموریت با هیچ دستگاهی قابل قیاس نیست در انجام ماموریت هایش نیاز به هماهنگی با طیف وسیعی از دستگاهها دارد اما ابزار هماهنگی از منظر قانونی در دستان شهرداری نیست بلکه این ظرفیت بگونه ای که برای سایر دستگاهها الزام آور باشد در اختیار استاندار است بنابر این حمایت استانداری و همراهی دستگاههای دولتی تاثیر قطعی در موفقیت یا عدم موفقیت شهردار دارد استاندار در حمایت از مدیریت شهری نباید ذره ای تردید و کوتاهی داشته باشد.
رفتار اعضای شورا قم باید در تراز شهر علم و اجتهاد باشد
اختلافات در شورای شهر قم از روال عادی خود خارج شده وبیشتر جنبی شخصی و انتقامی گرفته است استاندار جدید برای چه کمکی می تواند بکنند که این شرایط به سوی وفاق بیشتر برای توسعه بیشتر شهر قم رهنمون شود؟
من معتقدم در شورای شهر عناصر توانمندی هم وجود دارند که می توانند زمینه های توسعه قم را فراهم کنند .عرض کردم در بعضی از موضوعات مجموعه مدیریت شهری دارای نواقص و معایبی است که باید مورد توجه قرارگیرد اما آنچه مهم است این است که برای رفع نواقص و معایب بدون ملاحظات سیاسی و صرفا برای حل مشکلات باید چاره اندیشی شود شورای شهر به لحاظ قانونی جایگاه رفیعی دارد.شورای شهر منتخبان مردم هستند رفتار و گفتارشان باید در تراز شهر علم و اجتهاد باشد .شورا هم باید به نمایندگی از مردم بر شهرداری نظارت عمیق و موثر داشته باشد و هم بتواند مجموعه مدیریت شهری را راهبری کند و شهردار هم باید پذیرای این نظارت و هدایت باشد .
به نظر من شهرداری و شورای شهر در ذات خود واحد هستند و علی القاعده نباید دوگانگی وجود داشته باشد ،سمفونی اداره شهر باید بخوبی نواخته شود ساز مخالف گوش شنونده را آزار می دهد ،شورای شهر باید از ظرفیت های قانونی خود برای هماهنگ سازی سایر دستگاهها با شهرداری بخوبی استفاده کند مقام معظم رهبری در سفر استانی خود در سال ۸۸ با اشاره به همین اختلافات در مدیریت شهری وقت هشدارجدی در پرهیز اختلافات دادند و فرمودند نباید دود اختلاف ها به چشم مردم قم برود .