محیط زیست بی دفاع مقابل توسعه صنعتی

ندای قم / عباس جعفری/ کارشناس رسانه و فعال محیط زیست؛ شهرک صنعتی شکوهیه قم سال‌هاست با چالش‌های جدی در زمینه مدیریت فاضلاب‌های صنعتی مواجه است. این موضوع با توجه به حساسیت‌های اکولوژیکی و جغرافیایی منطقه و با رشد سریع صنایع مختلف، نگرانی‌های گسترده زیست‌محیطی را در پی داشته است. نزدیکی این شهرک به دشت بحرانی مسیله قم و تالابهای آن با توجه به گزارش هایی مبنی بر تخلیه فاضلاب در رودخانه قره چای، تهدید بالقوه‌ای برای محیط زیست منطقه به شمار می‌رود.
محمدحسین بازگیر، مدیرکل محیط زیست استان قم، در مصاحبه‌ای اظهار داشته است که تصفیه‌خانه شهرک صنعتی شکوهیه در تصفیه حجم بالای فاضلاب‌های صنعتی این شهرک ناکام مانده است و تخلیه مستقیم یا غیرمستقیم فاضلاب‌های صنعتی، آلودگی منابع آب زیرزمینی و خشک شدن پوشش گیاهی منطقه را در پی داشته است. همچنین اظهار داشته که این موضوع در دادگاه بررسی شده و آلودگی‌های ایجاد شده به‌طور قطعی به عملکرد ضعیف تصفیه‌خانه نسبت داده شده است. هرچند، به درخواست متولیان، پیگیری حقوقی به مدت ۶ ماه به تعویق افتاده تا فرصتی برای رفع نواقص داده شود.
رشد سریع واحدهای صنعتی در شهرک شکوهیه، زیرساخت‌های موجود را تحت فشار قرار داده است. این تأسیسات به دلیل ظرفیت محدود و عدم توسعه همگام با رشد صنایع، توانایی پردازش حجم فزاینده فاضلاب‌ها را ندارد.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از مجموع ۱۳۰۰ واحد صنعتی فعال در این شهرک، تنها ۳۰۰ واحد به تصفیه‌خانه متصل هستند و بقیه یا به‌صورت غیرقانونی فاضلاب‌های خود را تخلیه می‌کنند یا از پیش‌تصفیه‌های ناکافی استفاده می‌کنند که برای تصفیه فاضلاب‌های حاوی آلاینده‌های فلزات سنگین مناسب نیستند.
بازگیر تأکید کرده که بهره‌برداری از مدول سوم و احداث مدول چهارم این تصفیه‌خانه، که ظرفیت تصفیه ۲۵۰۰ متر مکعب پساب را خواهد داشت، باید تسریع شود تا از بروز آلودگی‌های بیشتر جلوگیری گردد. آلودگی فعلی، که شامل تخلیه فاضلاب‌های صنعتی به منابع آب زیرزمینی و خشک شدن پوشش گیاهی منطقه است، به دلیل ناکارآمدی تصفیه‌خانه در تصفیه حجم زیاد پساب‌های صنعتی شهرک شکوهیه ایجاد شده است.
بررسی های میدانی، عدم پیش‌تصفیه مؤثر توسط بسیاری از واحدهای صنعتی را یکی از اصلی ترین مشکلات تصفیه‌خانه شکوهیه نشان داده است. فاضلاب‌های حاوی فلزات سنگین و سایر آلاینده‌های پیچیده بدون تصفیه کافی وارد سیستم تصفیه‌خانه می‌شوند که تصفیه این نوع آلاینده‌ها مقدور نیست.
مدیریت فاضلاب صنعتی امروزه به دلیل افزایش پیچیدگی‌های آن، نیازمند فناوری‌های پیشرفته‌تر است. سیستم‌های سنتی تصفیه زیستی به تنهایی نمی‌توانند تمامی آلاینده‌های آلی و معدنی پیچیده را حذف کنند. در بسیاری از کشورهای صنعتی، استفاده از فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته (AOP)، نظیر اوزون‌سازی و اکسیداسیون فنتون، برای تصفیه مؤثرتر فاضلاب‌های صنعتی با آلاینده‌های مقاوم در حال رایج شدن است. اما این روش‌ها نیازمند مصرف بالای انرژی و مواد شیمیایی هستند که هزینه‌های قابل توجهی به همراه دارند. در همین راستا، روش‌های ترکیبی مانند تلفیق سیستم‌های زیستی با فناوری‌های غشایی و اکسیداسیون شیمیایی به عنوان راهکاری مؤثر برای کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد مطرح شده‌اند.
برای رفع کامل مشکل تصفیه خانه شکوهیه قم، به‌روزرسانی کلی تصفیه‌خانه و استفاده از فناوری‌های پیشرفته امری ضروری است.
همچنین، بازچرخانی فاضلاب‌های تصفیه‌شده نیز باید به نحو مطلوبی صورت گیرد تا از هدررفت منابع آبی جلوگیری شود.
با توجه به حساسیت زیست‌محیطی منطقه و تهدیدات ناشی از عملکرد نامناسب تصفیه‌خانه شهرک شکوهیه، لازم است اقدامات فوری برای بهبود و توسعه زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب اتخاذ شود. استفاده از فناوری‌های مدرن و رعایت استانداردهای بین‌المللی در مدیریت فاضلاب‌های صنعتی، نه تنها یک ضرورت بلکه یک مسئولیت اخلاقی و زیست‌محیطی برای مسئولین استانی است.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید و بازنگری در سیستم‌های فعلی، همراه با نظارت و پیگیری حقوقی مؤثر، می‌تواند به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک و آینده‌ای پایدارتر برای منطقه قم را تضمین کند.