بیت النور؛ میراثی جهانی در حصار غفلت و فراموشی

ندای قم / گزارش / هیفاء پردل؛ در روزگاری که قم هر سال میزبان میلیون‌ها زائر داخلی و خارجی است و مسئولان دم از «شهر بین‌المللی زیارت» می‌زنند، یکی از مهم‌ترین و معنوی‌ترین یادگارهای این شهر یعنی بیت‌النور، خانه‌ای که به روایت‌ها حضرت فاطمه معصومه(س) در آن اقامت داشته‌اند، در غربت و فراموشی به سر می‌برد. این مکان که می‌توانست قلب تپنده‌ی گردشگری زیارت در قم باشد، امروز به دلیل بی‌توجهی متولیان، تنها در حافظه‌ی معدودی از مردم و زائران زنده مانده است.
بیت‌النور، خانه‌ای ساده در بافت قدیمی قم است. در نگاه اول شاید بنایی معمولی به نظر برسد، اما روایات تاریخی آن را به اقامت‌گاه کوتاه حضرت فاطمه معصومه(س) در قم پیوند می‌زنند. همین روایت کافی است تا این خانه به یکی از مقدس‌ترین نقاط شهر تبدیل شود.
از دیرباز، مردم قم به این مکان به‌عنوان نماد غربت حضرت نگاه کرده‌اند؛ جایی که در سکوت و بی‌ادعایی، بار تاریخ و معنویت را بر دوش می‌کشد. با این همه، امروز کمتر کسی از نسل جوان حتی می‌داند چنین جایی وجود دارد، چه برسد به آنکه به زیارتش بیاید.
بیت النور از جاذبه های معنوی و از اضلاع مهم زیارت در جهانشهری مانند قم که در طول سال میزبان زائران ایرانی و غیر ایرانی است به شمار می رود زائرانی از کشورهای همسایه که با عشق و ارادتی خاص این خانه ساده را زیارت و در آن دعا و نیایش می کنند اما این خانه در حصار فراموشی مسئولان فرهنگی و دست اندرکاران گردشگری قم قرار گرفته است حتی در روز ورود حضرت معصومه (س) صاحب اصلی این خانه در غربت عمیق قرار گرفته است.
غربت و مظلومیت را می توان در بیت النور لمس کرد
خبرنگار روزنامه ایمان هم زمان با سالروز ورود پر خیر و برکت بانوی کرامات حضرت معصومه (س) گزارش های میدانی از این خانه و جاذبه تاریخی گرفته و با زائران ایرانی و خارجی به گفت وگو نشسته است فاطمه احمدی، زائری از مشهد در این گفت وگو می گوید: وقتی برای نخستین بار وارد بیت‌النور شدم، نتوانستم اشک‌هایش را پنهان کنم اینجا با همه جا فرق دارد زرق و برقی نیست اما غربت و مظلومیت را می توان حس کرد.
به گفته این زائر؛ . اما واقعاً تأسف‌آور است که حتی یک تابلو راهنما یا یک بروشور معرفی برای زائران وجود ندارد. اگر یکی از دوستان قمی ما را راهنمایی نمی‌کرد، اصلاً پیدایش نمی‌کردیم
یکی از کاسبان اطراف بیت النور معتقد است؛ قم سال‌هاست با دو نقطه شناخته می‌شود: حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران. این دو مکان، هر سال میلیون‌ها نفر را به این شهر می‌کشانند. اما بیت‌النور می‌توانست ضلع سوم مثلث گردشگری زیارت قم باشد؛ ضلع معنوی و تاریخی که داستان غربت و حضور حضرت معصومه(س) را کامل می‌کرد.
نقطه عطفی برای قم و جهان تشییع
زائرانی از کشور عراق را می بینیم که اتوبوس آن ها با توجه به حصاری که مغازه های مختلف اطراف خانه دارند با مشکلاتی اتوبوس آن ها جلوی کوچه معروف به بیت النور پارک می کند و زائران به سمت بیت النور می روند «علی الربیعی» که خود یک فرهیخته تاریخ اسلامی است بیان می کند: برای بار سوم از بیت النور دیدن می کنم هیچ تفاوتی نکرده است کاش تابلویی برای معرفی این جاذبه وجود داشت یا حداقل یک مترجم و راهنما که زائرانی که برای نخستین بار به این مکان می آیند از بار تاریخی و معنوی آن آگاه شوند.
به گفته وی؛ این مکان نقطه عطفی برای قم و جهان تشییع است حضرت زهرا (س) بارگاه و مزاری ندارند همه دلخوشی ما شیعیان حرم این بانوی کریمه است و این خانه برای ما اهمیت زیادی بعد از حرم مطهر دارد.
یک گنج تاثیر گذار برای گردشگری
استاد دانشگاه و مدیر گروه رشته گردشگری دانشگاه علمی و کاربردی شهرداری قم می گوید: در دنیا، کشورها برای کوچک‌ترین روایت تاریخی یا دینی موزه و جاذبه می‌سازند. بیت‌النور یک گنج واقعی است؛ هم برای گردشگری زیارت، هم برای هویت قم. اگر مسیرهای زیارتی قم با محوریت حرم، جمکران و بیت‌النور طراحی شود، قم می‌تواند الگویی جهانی در گردشگری مذهبی باشد. ولی متأسفانه این نگاه در مدیریت شهری و استانی وجود ندارد.
محمد آقازاده می افزاید: گردشگرانی که برای زیارت حرم مطهر به قم می آیند بیت النور زا جزیی از برنامه گردشگری خود می دانند حتی برخی با پای پیاده به زیارت این مکان مقدس مقدس می روند حال که چهارمردان نقطه طلاقی حرم و بیت النور است می توان این مسیر را به عنوان پیاده راه برای توسعه گردشگری زیارت تبدیل کرد.
به گفته وی؛ این مسیر می تواند در توسعه گردشگری و اقتصاد گردشگری شهر قم موثر باشد از چهارمردان و حرم و 45 متری عمار یاسر مسیری برای گردشگری زیارت خواهد بود اما متاسفانه مغفول مانده است
وی بیان می کرد: هر سال روز قم پر از مراسم و همایش است، اما بیت‌النور فراموش می‌شود. در حالی که این خانه باید محور اصلی روز قم باشد. اینجا جایی است که ورود حضرت را به قم معنا می‌کند. وقتی این مکان در غربت است، انگار خود روز قم هم ناقص برگزار می‌شود.
ضعف مدیریت؛ شعارهای پرزرق‌وبرق، عمل صفر
مدیران فرهنگی و شهری قم سال‌هاست شعار حمایت از میراث و گردشگری مذهبی سر می‌دهند، اما در عمل، بیت‌النور سهمی از این حمایت‌ها ندارد. بودجه‌های میلیاردی صرف پروژه‌های پر سر و صدا می‌شود، اما یک خانه‌ی تاریخی که می‌تواند نماد غربت حضرت معصومه(س) باشد، بدون امکانات ابتدایی باقی مانده است.
بیت‌النور فقط یک خانه تاریخی نیست. این مکان می‌تواند به جوانان قم و زائران، هویت و معنای حضور حضرت معصومه(س) را نشان دهد. در شهری که با سرعت در حال توسعه است و هویت سنتی‌اش زیر فشار آپارتمان‌ها و پروژه‌های تجاری کمر خم کرده، بیت‌النور می‌تواند پیوندی باشد بین گذشته و آینده.
به عقیده یک جامعه شناس ؛ قم به شدت نیاز به نقاط هویت‌ساز دارد. وقتی یک نوجوان یا جوان قمی از بیت‌النور بازدید کند، درک عمیق‌تری از غربت حضرت خواهد داشت تا صرفاً در مراسم رسمی. این مکان می‌تواند تبدیل به یک کلاس درس زنده برای نسل جدید شود..
منا ساداتی می افزاید: این خانه نیاز به مرمت علمی و اصولی توسط متخصصان میراث فرهنگی، نه تعمیرات سطحی هم چنین برای معرفی ان نیاز به ایجاد یک مرکز اطلاع رسانی چند زبانه برای زائران ایرانی و خارجی دارد هم چنین اتصال مسیر گردشگری بیت‌النور به حرم و جمکران در قالب بسته‌های زیارتی از دیگر کارهایی است که برای رهایی از غربت این مکان می توان انجام داد..