ندای قم / یادداشت / محمدرضاقاسمی نیا / کارشناس مذهبی و فرهنگی ؛روز یازدهم ذی قعده سال ۱۴۸ هجری در مدینه منوره در خانه حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام فرزندی چشم به جهان گشود که او را علی نامیدند و در زندگی به رضا معروف گشت. مادر گرامی ایشان حضرت نجمه نام دارد.
حضرت امام رضا علیه السلام در سال ۱۸۳ هجری پس از شهادت حضرت امام کاظم علیه السلام در زندان هارون ؛در سن ۳۵ سالگی به مسند الهی امامت تکیه زدند و عهده دار پیشوایی امت شدند.
مدت امامت حضرت امام رضا علیه السلام حدود ۲۱ سال بود و عمربرکت آن حضرت ۵۵ سال ثبت شده است. شیخ صدوق رحمة الله علیه در کتاب عیون اخبار الرضا از نجمه مادر آن امام عزیز روایت کرده که گفت: وقتی من به فرزندم رضا حامله شدم احساس حمل می کردم؛ موقعی که خواب می رفتم صدای تسبیح یعنی سبحان الله و تحلیل یعنی لا اله الا الله و تمجید حق تعالی از رحم خود می شنیدم و در عالم خواب دچار خوف و ترس می شدم ،ولی موقعی که بیدار می شدم چیزی نمی شنیدم! زمانی که وضع حمل کردم دیدم حضرت رضا علیه السلام دست های خود را بر زمین گذاشت ،سر خود را به جانب آسمان بلند کرد، لب های مبارک خود را حرکت می داد. گویا تکلم می نمود! در همین موقع بود که حضرت موسی بن جعفر علیه السلام وارد شد و به من فرمود: ای نجمه این کرامت پروردگار برای تو مبارک باشد !من آن بزرگوار را به پارچه سفیدی پیچیدم و به دست پدرش دادم .
امام کاظم علیه السلام در گوش راستش اذان و در گوش چپ او اقامه گفت و آب فرات طلبیدند و کام امام رضا علیه السلام را با آن برداشت و به من فرمود: این نوزاد را بگیر که او در زمین حجت خداست و حجت بعد از من است!
قطره ای از آموزه های آن حضرت:
یکی از نیازهای جامعه بشری امروز ما نیاز به آموزه ها و الگو گیری از رفتار و منش و سیره و اخلاق بزرگان دین و رهبران الهی و چهارده معصوم علیهم السلام می باشد!
در این جا برای این که زندگی حضرت امام رضا علیه السلام داشته باشیم نمونه هایی ازآموزه ها و رفتار الگوبخش آن حضرت که بایداین گونه باشیم و برای ما درس باشد به آن ها می پردازیم:
شیخ صدوق رحمة الله علیه از ابراهیم بن عباس روایت کرده که گفت هرگز ندیدم که امام رضا علیه السلام در سخن گفتن بر کسی جفا و ظلم کند و ندیدم که هرگز کلام کسی را پیش از تمام شدن قطع کند! هرگز نیازمندی را که می توانست نیازش را برآورده سازد رد نمی‌کرد! هیچگاه در حضور کسی که با او نشسته بود پا دراز نمی کرد! هرگز ندیدم به کسی از خدمتکاران و غلامانش بدگویی کند و یا فحش بدهد !
خنده حضرت قهقهه نبود بلکه تبسم بود و لبخند بود و نیز می‌گوید ندیدم هرگز که از امام رضا علیه السلام چیزی بپرسند و نداند !و ندیدم از او داناتر به احوالی که در زمان پیش تا زمان گذشته است! و مامون ایشان را امتحان می کرد به هر سوالی ؛و حضرت جواب می گفت و تمام سخن و جواب حضرت امام رضا علیه السلام در پاسخ به مامون از قرآن کریم بود و او در هر سه روز قرآن کریم را ختم می کرد. حضرت می فرمود: اگر بخواهم در کمتر از ۳ روز ختم می کنم اما هرگز به آیه‌ی نمیگذرم مگر آنکه فکر می کنم که در چه چیز نازل شده است از این رو به هر سه روز ختم می کنم !
روزی فرد ناشناس و غریبی خدمت امام رضا علیه السلام رسید و سلام کرد و گفت من از دوستداران شما و پدران و اجداد شما می باشم از حج برگشتم ،خرجی خودم را تمام کرده ام اگر مایلید مبلغی به من مرحمت کنید تا خودم را به وطن برسانم و در آنجا از طرف شما برابر همان مبلغ را به مستمندان صدقه می دهم! زیرا من در شهر خود فقیر نیستم، و الآن در سفر نیازمند شدم!
حضرت امام رضا علیه السلام برخاستند و به اتاقی دیگر رفتند و دویست دینار آوردند از بالای در! دست خودشان را دراز کردند و آن شخص را صدا زدند و فرمودند: این دویست دینار را بگیر و توشه راه کن و به آن تبرک بجو و لازم هم نیست که آن را از سوی من صدقه بدهید!
آن شخص دینارها را گرفت و رفت امام علیه السلام از آن اتاق به جای قبلی بازگشتند. از حضرت پرسیدند: چرا طوری رفتار کردید که شما را هنگام گرفتن دینارها نبیند! حضرت فرمودند:
تا ذلت و شرمندگی نیاز و سئوال را در او به خاطر برآوردن حاجتش نبینم !
آموزه ای دیگر:
حضرت امام رضاعلیه السلام فرمودند: با کارگرابتداقرارداد ببندید بعد از او کار بخواهید! شیخ کلینی رحمت الله علیه از سلیمان جعفری از یاران امام رضا علیه السلام می باشد و روایت کرده که گفت: برای بعضی کارها نزد امام بودم چون کارم انجام شد خواستم به منزل بروم امام فرمودند: امشب نزد من بمان !همراه امام به خانه او رفتیم هنگام غروب بود، غلام آن حضرت مشغول بنایی بودند امام رضا علیه السلام در میان آنها فردی غریبه و سیاه رنگ را دیدند و فرمودند این مرد کیست ؟کار او چیست؟ عرض کردند به ما کمک می کند و به او چیزی خواهیم داد !حضرت فرمودند آیا مزدش را قبل از شروع کار تعیین کرده اید!؟ گفتند نه! هرچه بدهیم قبول می کند و راضی می باشد! امام علیه السلام خشمگین شدند! ومن به حضرت عرض کردم: فدای شما شوم خود را ناراحت نکنید! حضرت فرمودند من بارها به این ها گفتم که هیچکس را برای کاری نیاورید مگر آنکه قبلاً مزدش را تعیین کنید! و با او قرارداد ببندید !کسی که بدون قرارداد و تعیین مزد؛ کاری انجام دهد اگر سه برابر مزدش را هم بدهی باز گمان می‌کند مزدش را کم داده ای! ولی اگر قرارداد ببندید و به مقدار معین شده بپردازید از شما خشنود خواهد شد که طبق قرارداد عمل کرده اید و در این صورت اگر چیزی بیشتر از مقدار تعیین شده به او بدهید هر چند کم و ناچیز هم باشد می فهمد که شما بیشتر پرداخته اید و سپاسگزار خواهد شد!
ازآموزه های حیاتی که در زندگی امام رضا علیه السلام هست و در تاریخ زندگی آن حضرت بسیار مهم وموثر می باشد ، حضورآن حضرت در نیشابور هست.
اباصلت هروی از یاران نزدیک امام رضا علیه السلام می گوید:
من همراه امام رضا علیه السلام بودم هنگامی که می خواست از نیشابور برود بر استری خاکستری رنگ سوار بود و گروهی ازیاران و علما و پیشوایان اطراف امام بودند و عرض کردند: تو را به حق پدران پاکت قسم می دهیم که صورت خود را به ما نشان دهید و حدیثی از پدران خود را از اجداد بزرگوارتان برای ما نقل فرمایید! که ما به وسیله آن به یاد شما باشیم !حضرت امام رضا علیه السلام سر مبارک خود را از محمل بیرون آوردند و فرمودند: پدرم بنده صالح خدا موسی بن جعفر علیه السلام برایم گفت: که پدرش جعفر بن محمد صادق علیه السلام از پدرش محمد بن علی باقر علیه السلام از پدرش علی بن الحسین سید عابدین علیه السلام از پدرش سرور جوانان بهشت حسین علیه السلام از پدرش علی بن ابیطالب علیه السلام نقل کرد که فرمودند: از پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله شنیدم؛ که می فرمود: فرشته خدا جبرئیل گفت: خدای متعال فرموده است: منم خدای یکتا که خدایی جز من نیست! مرا بپرستید! کسی که با اخلاص گواهی دهد که خدایی جز الله نیست در قلعه من در آمده و کسی که در قلعه من درآید از عذاب من ایمن خواهد بود!
در روایت دیگر می گویند ؛حضرت امام رضا علیه السلام پس از آن که فرمود لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی! مسافت کمی بر مرکب خود راه رفت و آنگاه به ما فرمود : بشروطها و انا من شروطها! یعنی ایمان به یگانگی خداوند که موجب ایمنی از عذاب الهی می شود شرایطی دارد و پذیرش ولایت و امامت امامان علیهم السلام از جمله شرایط آن است! که کلمه به کلمه حدیث به مردم رسانده شد و این در حالی بود که نقل شده است :مردم با شور و شوق فراوان گوش می‌دادند و چهارهزار قلمدان آماده نوشتن کلمات حضرت امام رضا علیه السلام بودند!
سند این روایت پرمعنا وبسیارآموزنده و راهبردی دنیا وآخرت ازجبرییل علیه السلام وسپس ازخداوندمتعال می باشدوبه سلسله الذهب معروف شده است.
رهبرمعظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه ای مدظله العالی آموزه ای دیگراززندگانی نورانی حضرت امام رضاعلیه السلام راشرح می دهند: «درس امام رضا علیه‌السلام به همه‌ی ما این است که ای مسلمان! از مبارزه خسته نشو. نخواب چون دشمن همیشه بیدار است و در شکلهای مختلف و در لباسها و نقابهای گوناگون و با آرایشهای رنگارنگ ظاهر میشود؛ چشم تیزی داشته باشید، دشمن را بشناسید و راه مبارزه‌ی با دشمن را بلد بشوید و مثل علی بن موسی الرضا از اول تا آخر مبارزه را ادامه بدهید.»
