ندای قم / یادداشت / عباس جعفری/ کارشناس و فعال محیط زیست ؛ تهدیدهای زیست‌محیطی در قم به مرزهای هشدار رسیده است، منابع حیاتی آب‌های زیرزمینی در معرض نابودی غیر قابل بازگشت قرار گرفته است اما مدتی است که شاهد آن هستیم برخی از مسئولان استانی با نگاهی ساده‌انگارانه و بی‌مسئولیت، به‌جای پذیرش نقش خود در اصلاح و بهبود وضعیت موجود تلاش می‌کنند مردمی که سال‌هاست قربانی تصمیمات نادرست، سوء‌مدیریت‌ها و بی‌تدبیری‌ها بوده‌اند را مقصر جلوه دهند. همین برخوردهای غیرمنصفانه و فرافکنانه، انگیزه‌ای شد تا قلم به دست گرفته و روایت کوتاهی از خاطرات نزدیک به دو دهه فعالیت خود در حفاظت و آگاهی بخشی در حوزه محیط زیست استان داشته باشم.
در این سال‌ها، بارها با نگارش یادداشت‌ها، مقالات و بازدیدهای میدانی و گفتگوهای رسانه‌ای، به تشریح مسائل و وضعیت محیط‌زیستی قم پرداخته و آینده تاریک پیش روی آن را با استناد به آخرین یافته‌های علمی و داده‌های مستند میدانی در حد توان بیان کردم.
همراه با جمعی از کارشناسان و دلسوزان استان، تلاش کردیم در زمانی که هنوز از فرونشست زمین، تشدید تغییرات اقلیم و نابودی منابع آبی نشانه‌های آشکاری در قم مشاهده نمی‌شد، زنگ خطر را به صدا درآوریم. اما متأسفانه، گوش شنوایی وجود نداشت و ساختار حکمرانی قم همچون اغلب مناطق کشور در مسیری افتاده بود که عمده مدیران، مسئولیت‌ها را در ظاهر ابزاری برای خدمت به مردم اما در عمل سکوی پرشی برای رسیدن به منافع شخصی و جناحی خود می‌دیدند.
بارها نسبت به صدور مجوز صنایع آلاینده و گسترش بی ضابطه شهرک‌های صنعتی و همچنین حفر قارچی چاه‌های غیرمجاز، تجاوز و تخریب مناطق ییلاقی، ساخت استخرهای عظیم حبس آب، تصرف مراتع با عناوین پرطمطراقی مثل کارآفرینی، توسعه گردشگری روستایی، حمایت از خیرین آبخیزدار و تولید در آمدهای غیر نفتی و ارزآوری برای استان با گسترش صنایع پرمصرف وابسته به سوخت و آب، گسترش کشاورزی بخصوص باغ‌های پسته در دشت‌های بحرانی و عدم توجه به مدیریت بحران آب در توسعه سکونتگاه‌های شهری قم هشدارهای لازم داده شد.
همواره تاکید گردید که نظام مدیریتی استان فاقد شفافیت و پاسخگویی و کارنامه محور است و سازمان های متولی حفظ خاک آب و هوای استان، تحت فشار و نفوذ برخی اشخاص حقیقی و حقوقی، دولتی و غیر دولتی از کارکردهای اصلی خود حتی در نظارت هم ناتوان شده اند. متأسفانه آن هشدارها جدی گرفته نشد و پاسخی درخور دریافت نشد. مسئولین متعددی آمدند و ابراز نگرانی کردند اما بدون آنکه تاثیری مشهود در اصلاح وضعیت موجود داشته باشند صندلی‌های مدیریتی را تحویل نفر دیگری داده و فرار در پاسخگویی را بر قرار ترجیح دادند تا امروز بدون محدودیت و نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی فرونشست زمین، طوفان‌های گرد و خاک و آلودگی بی‌سابقه هوا برای همه آشکار، به وضوح قابل مشاهده و غیرقابل انکار باشد و هیچ فرد و سازمانی نیز پاسخ‌گوی این‌همه خسارت نباشد و این اوج بی‌انصافی است که واقعیت ها بیان نشود و صرفا مردم و شیوه مصرف آنها دلیل اصلی وضعیت موجود و مقصر قلمداد شوند.
حال که به دلیل ناکارآمدی در حوزه حکمرانی کلان محیط زیست نمی‌توان یقه مدیرانی را گرفت که دیگر سال‌ها از بازنشستگی آنها می گذرد اما روزگاری از روی جهالت به طرق مختلف مجوز تخریب و برداشت نامتعارف از منابع طبیعی را امضا کرده اند، باید سازوکاری ایجاد شود تا مسئولین در برابر وجدان عمومی و تاریخ، پاسخ‌گو باشند نه شهروندانی که تاثیر معنی‌داری در بحران‌های محیط زیستی نداشته‌اند.
بدتر آنکه با همان سبک و سیاق گذشته، سال‌هاست دولت‌ها مدیرانی را بر مسند کار گمارده اند که شناخت دقیق تجربی و کاملی از اقلیم و محیط زیست قم نداشته اند و همین باعث شد که روند توسعه نامتوازن استان همچنان با تغییرات دولت‌ها ادامه یابد و ما در چنین فضایی به دنبال مدیریت یکپارچه منابع طبیعی در استان بودیم در حالی که با مسئولین کوتاه نگری مواجه بودیم که سبک مدیریتی آنها طوری بود که اعتقاد داشتند که امسال بگذرد سال دیگر خدا کریم است و موردی که در آن مهارت خوبی داشتند فرافکنی، سرزنش جامعه و مقصر جلوه دادن مردمی که باید هزینه عدم کفایت آنها را بپردازند.
ما طبیعت‌مان را با بلندپروازی ها و ماجراجویی های بدون پشتوانه علمی عده ای به ظاهر مسئول نابود کردیم اما هنوز می‌توانیم برای حفظ آنچه باقی مانده و احیای آن تلاش کنیم. مسئولان نیز اگر شجاعت پذیرش خطاهای خود را ندارند، لااقل بیش از این با روان خسته این مردم بازی نکنند.
در انتها بار دیگر از شخصت های موثر حوزوی و دانشگاهی، نخبگان علمی و فعالان مدنی و دلسوزان انقلاب خواستارم که در برابر ادامه این مسیر خسارت‌بار بی تفاوت نباشند. محیط‌زیست ما در آستانه فروپاشی است و اگر امروز برای نجات آن اقدام شایسته صورت نگیرد، فردا دیگر چیزی برای نجات باقی نخواهد ماند.
