عشایر قم؛ سرمایه های فرهنگی و اقتصادی

ندای قم/ گزارش / هیفاء پردل؛ با وجود شرایط زیست محیطی سخت و کویری بودن استانی مانند قم عشایر و ساکنان روستاها با وجود محدودیت های منابع آبی حتی زنان عشایری و روستایی نقش مهمی در تامین امنیت غذایی و تولید ایفا می کنند عشایر و روستائیان سخت کوشی که در زمینه های کشاورزی؛ دامداری و دامپروری و هم چنین تولید انواع صنایع دستی ستون های مهم تولید و الگوی مطلوب اقتصادی مقاومتی هستند.
طبق برآورد های آماری ؛ عشایر کشور با توجه به اینکه جامعه‌ای مولد بوده و با وجود آنکه به استناد آمار، حدود 2 درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند و با دارا بودن بالغ بر 24 میلیون واحد دامی (28 درصد دام سبک و 4 درصد دام سنگین کشور)، بیش از 20 درصد گوشت قرمز را تولید کرده و نقش بارزی در سایر تولیدات دامی نیز دارند.
علاوه بر آن، حدود 48/1 میلیون مترمربع صنایع دستی کشور را، با همه ارزش های تاریخی و فرهنگی که این صنایع دارند، را زنان عشایری تولید می¬کنند سازمان امور عشایر ایران برنامه راهبردی برای ساماندهی عشایر را در افق و چشم انداز آتی کشور است را تهیه و تصویب کرده است.
در دل استان کویری مانند قم 358 خانوار عشایری با جمعیت یک هزار و 282 نفر زندگی می کنند که دارای حرفه دامداری بوده و زنان عشایری نیز همگام و همراه آن ها علاوه بر فعالیت دامداری در تولیدات صنایع دستی هم نقش مهمی دارند تولیداتی که نشان از فرهنگ و رسوم و میراث گرانبهای عشایر ایران زمین دارد.
وضعیت عشایراستان قم
رئیس اداره عشایر استان قم در گفت وگو با خبرنگار ندای قم گفت: عشایر استان قم 358 نفر خانوار و جمعیت آن ها یک هزار و 282 نفر می باشد استان قم دو ایل شاهسون و ایل زند و یک طایفه مستقل به نام کلکوهی عشایری دارا می باشد عشایر کلکو عمدتا در مناطق دشت مسیله قم و در نزدیک عوارضی قم؛ گرمسار مسقر هستند اما ایل زند در بخش سلفچگان و در جوار روستای قلعه چم ساکن هستند هم چنین ایل شاهسون که عمدتا از طوایف احمدلی و یارجانلی هستند در کیلومتر 45 جاده قدیم قم ؛تهران و در روستای عباس آباد ساکن می باشند.
علی زنگنه در ارتباط با نوع فعالیت عشایر استان افزود: مردان عشایر استان دارای حرفه دامداری هستند که زنان عشایر همگام و همراه آنان علاوه بر فعالیت دامداری در تولیدات صنایع دستی نیز نقش قابل چشمگیری دارند که ماحصل فرهنگ و رسوم به ارث برده می‌باشد و الگویی از اقتصاد مقاومتی است که با کمترین ابزار و وسایل اطراف بیشترین بهره‌وری و تولید داخلی دارند.
از کوه و دشت تا سفره مردم؛ تلفیق تولید و هنر
به گفته وی؛ تولیدات دامی عشایر شامل دو بخش مصرفی و فروش فرآورده است؛ فرآورده‌هایی مانند ماست، پنیر، کره و کشک که مجموعاً به ۲۱۵ تن می‌رسد؛ همچنین تولید گوشت قرمز از دام‌های سبک و سنگین این جامعه عشایری سالانه بالغ بر ۴۰۰ تن برآورد می‌شود.
زنگنه در ادامه اظهارداشت: زنان عشایر همگام و همراه آنان علاوه بر فعالیت دامداری در تولیدات صنایع دستی نیز نقش قابل چشمگیری دارند که ماحصل فرهنگ و رسوم به ارث برده می‌باشد و الگویی از اقتصاد مقاومتی است که با کمترین ابزار و وسایل اطراف بیشترین بهره‌وری و تولید داخلی دارند.
وی در پاسخ به این سئوال که عشایر با وجود نقش مهمی که در تولید دارند چه اقدامی برای عرصه محسولات آن ها صورت گرفته است ؛عنوان کرد: برای حمایت و بازاریابی و فروش محصولات عشایر برنامه ها و اقدامات مهمی صورت گرفته است از جمله؛ راه اندازی نوروزگاه های عشایری در مبادی و ورودی های شهر در ایام تعطیلات نوروزی به همراه برپایی سیاه چادرعشایری و عرصه مستقیم محصولات عشایری ؛ برپایی چادر عشایری در جشن ها و مناسبت های مختلف برای معرفی و عرصه محصولات عشایری هم چنین رایزنی با شرکت ملی پست برای ارائه و فروش محصولات عشایری در پلتفرم های شرکت ملی پست از سوی خود عشایر را می توان نام برد.
سایه خشکسالی ها بر کوچ و معاش عشایر
رئیس اداره عشایر استان قم در ادامه گفت وگوی با ندای قم مهم ترین چالش و مشکلات جامعه عشایری استان را خشکسالی های پی در پی نام برده و گفت: با توجه به این که جامعه عشایری استان نقش مهمی در تولید وتامین سالانه 400 تن گوشت قرمز استان دارند محدودیت های منابع آبی ناشی از خشکسالی های پی در پی چالش اصلی جامعه عشایر به شمار می رود تا جایی که این خشکسالی به کمبود علوفه در مراتع ختم شده و این امر در گرانی نهاده های دامی و افزایش هزینه تولید گوشت قرمز تاثیر منفی گذاشته است.
زنگنه افزود: حرفه دامداری در روستاهای عشایر نشین استان حاکم است. چند سالیست استمرار خشکسالی و قهر طبیعت منجر به فقیر شدن مراتع شده است که امروزه اصلیترین مشکل است چرا که پرورش دام سبک و شتر وابستگی شدید به مراتع دارد. نژاد کلکوهی گوسفند یک نژاد استثناء در ایران است که در برابر بیماریها بسیار مقاوم و با کمترین تغذیه دارای تولید مثل و تولید می‌باشد.
وی عنوان کرد: مهم ترین طرح ها و برنامه های این اداره برای تامین امنیت غذایی خدمت رسانی در حوزه تامین آب و راه و توزیع نهاده های دامی خلاصه شده است و ما برای این امر طرح های مهم آبرسانی سیار برای دام های عشایر و آموزش های مهارتی و کاربردی براساس تفاهم نامه با اداره کل فنی و حرفه ای و از سویی پرداخت طرح های تسهیلات ارزان قیمت برای ایجاد و تثبیت اشتغال را اجرا و دنبال کردیم.
وی بیان کرد: طرح های مهم بهسازی جایگاه دام؛توزیع نهاده های دامی از سوی شرکت تعاونی عشایری استان و توزیع سامانه های خورشیدی قابل حمل برای تامین برق چادرهای عشایری از دیگر برنامه ها و اقدامات حمایتی این اداره است
وضعیت زیرساخت های آموزشی و بهداشتی عشایر
زنگنه در ادامه با اشاره به وضعیت زیرساخت های آموزشی و بهداشتی عشایر قم؛ گفت: حوزه آموزش از برنامه‌های اولویت دار و اجرایی در امور عشایر استان است؛خدمات دهی در سایر بخشها هر ساله توسط اداره امور عشایرطبق آیین نامه ساماندهی عشایر با انجام نیازسنجی از سطح جامعه عشایر و ارسال آن به دستگاه¬های متولی انجام می¬شود و در پایان سال نیز عملکرد این دستگاه ¬ها مورد بررسی و پایش قرار می¬گیرد. که به لطف خدا اقدامات بسیار قابل قبولی در این زمینه¬ها صورت پذیرفته است.
وی در ارتباط با پیشگیری از مهاجرات جوانان به دل شهرها اظهارداشت: طرح تسهیلات اشتغال زایی و ارائه خدمات اجتماعی و مطالبه¬گری از تمامی دستگاه¬های اجرایی جهت ارائه خدمات در مناطق عشایری برای پیشگیری از مهاجرات جوانان و رونق اشتغال آن ها در حال پیگیری و اجرا است.
گردشگری عشایری؛ ظرفیتی درآمد زا و گمنام
یک کارشناس امور جهانگردی معتقد است؛ جلوه‌های طبیعی و انسانی موجود در محیط زندگی عشایر، این گروه را به‌عنوان یکی از جاذبه‌های خاص و چشمگیر گردشگری مطرح کرده است. کوچ عشایر همواره یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود.
زهرا السادات مومنی افزود: استان قم که از استان های مقصد گردشگری زیارت است با وجود روستاهای تاریخی و طبیعی و سرسبزی که دارد و مهم تر از آن وجود عشایر با فرهنگ و هنرهای زیبای صنایع دستی می توانند در توسعه گردشگری نقش مهمی داشته باشند و از سویی به رونق اشتغال و پیشگیری از مهاجرت نیز تاثیر گذار باشد.
به گفته این کارشناس؛ زنان عشایری زنان قدرتمندی هستند که بخش عمده‌ای از مسئولیت‌های زندگی کوچ‌نشینی بر دوش آن‌ها است. مسئولیت‌هایی که هرکدام در ذهن گردشگران چون یک جاذبه از سبک خاصی از زندگی تجلی پیدا می‌کند. تربیت کودکان، قالی‌بافی، جاجیم‌بافی، شیردوشی، ماست زنی، کره‌گیری و بسیاری فعالیت‌های دیگر در ایل را زنان انجام می‌دهند.