شبكه‌های دوگانه آبرسانی راهی برای نجات منابع آبی

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم گفت: طراحی و اجرای شبکه‌های دوگانه در شهرها به‌عنوان یکی از راهکارهای کلیدی مدیریت منابع آب توصیه شده است.
به گزارش ندای قم، مهندس مهدی نظرزاده که به عنوان یکی از سخنرانان کلیدی در بیست و هفتمین همایش ملی و هشتمین همایش بین‌المللی بهداشت محیط ایران در دانشگاه قم سخن می گفت، به تشریح ضرورت و چالش‌های تفکیک آب شرب از مصارف غیرشرب پرداخت و این اقدام را یکی از مهم‌ترین راهبردها برای مدیریت بحران آب کشور دانست.
وی با اشاره به اینکه مسئله آب صرفاً یک مسئله فنی و مهندسی نیست، گفت: شرایط بحرانی امروز در مدیریت منابع آبی، نتیجه تأکید صرف بر رویکردهای سازه‌ای و فنی درگذشته بوده و این در حالی است که بحران آب بیش از آنکه یک مسئله سازه‌ای باشد، مسئله‌ای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است.
* لزوم سازگاری با کم آبی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم افزود: برای حل این بحران، باید به جای تأمین آب بیشتر برای فعالیت‌های پرمصرف، به سازگاری با کم‌آبی و جایگزینی فعالیت‌های آب‌بر با رفتارها و فعالیت‌های کم‌آب‌خواه روی آوریم.
نظرزاده با تأکید بر اجرای شبکه‌های دوگانه آبرسانی گفت: بر اساس مصوبات شورای عالی آب و اسناد بالادستی، طراحی و اجرای شبکه‌های دوگانه در شهرها به‌عنوان یکی از راهکارهای کلیدی مدیریت منابع آب توصیه شده است. این اقدام نه‌تنها مصرف آب شرب را بهینه می‌کند، بلکه منابع غیرشرب را برای نیازهای بهداشتی، فضای سبز و صنعت اختصاص می‌دهد.
وی ضمن اشاره به چالش‌های فرهنگی و اجتماعی این طرح یادآور شد: طرح جداسازی آب شرب از آب بهداشتی باید با دقت و پس از مطالعات جامع اجرایی شود. هرگونه تصمیم‌گیری باید در ابتدا به‌صورت محدود و آزمایشی باشد تا اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن مورد بررسی قرار گیرد.
* تفکیک مصارف آبی؛ ضروری ترین راهکار برای مدیریت منابع
وی تفکیک مصارف شرب و غیرشرب از شبکه‌های آبرسانی شهری را از ضروری‌ترین راهکارها برای مدیریت منابع آب در شرایط بحرانی کنونی عنوان کرد و گفت: این طرح نه‌تنها به کاهش هزینه‌های تصفیه و بهره‌وری بهتر از منابع آبی کمک می‌کند، بلکه استفاده بهینه از منابع غیرمتعارف مانند آب باران، آب خاکستری و پساب را ممکن می‌سازد.
نظرزاده با اشاره به اقدامات عملیاتی برای جداسازی آب شرب و غیرشرب افزود: راهکارهایی نظیر توسعه سامانه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب، بازچرخانی و استفاده از پساب، ایجاد سیستم‌های غیرمتمرکز تصفیه‌خانه‌های محلی، و الزام نصب سامانه‌های آب خاکستری و آب باران در شهرک‌ها و مجتمع‌های جدیدالاحداث از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این راستا مؤثر باشد.
* استفاده از پساب برای توسعه و نگهداری فضای سبز شهری
وی با بیان اینکه مطابق تصویب‌نامه سال 1398 هیئت وزیران، شهرداری‌ها موظف به استفاده از پساب تصفیه‌شده برای توسعه و نگهداری فضای سبز هستند، اذعان داشت: این سیاست، در کنار کاهش تخصیص آب به بخش‌های غیرضروری و جایگزینی آن با پساب، نقش مهمی در مدیریت منابع آبی دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم با اشاره به روش‌های مختلف جداسازی مصارف شرب و غیرشرب گفت: هر یک از گزینه‌هایی نظیر استفاده از ایستگاه‌های عمومی برداشت آب شرب، توزیع آب بسته‌بندی، استفاده از آب شیرین کن های خانگی و ایجاد شبکه‌های مجزا برای مصارف غیرشرب مزایا و معایب خاص خود را دارند.
نظرزاده مزایای شبکه‌های دوگانه را کاهش هزینه‌های تصفیه، افزایش کیفیت آب شرب، و بهره‌برداری بهینه از منابع غیرشرب عنوان و در عین حال خاطرنشان کرد: از معایب این شبکه‌ها می‌توان به افزایش هزینه‌های اجرایی، پذیرش پایین اجتماعی و نگرانی‌های بهداشتی ناشی از احتمال اختلاط آب شرب و غیرشرب اشاره کرد.
* برنامه ریزی دقیق و اجرای تدریجی لازمه جداسازی
وی موفقیت پروژه‌های جداسازی را در گرو توجه به محدودیت‌ها و شرایط خاص هر منطقه دانست و گفت: برنامه‌ریزی دقیق و اجرای تدریجی این پروژه‌ها در سطح ملی، می‌تواند گامی بلند برای مدیریت پایدار منابع آبی کشور باشد.
نظرزاده با اشاره به استانداردهای کیفی آب غیرشرب ابراز داشت: علاوه بر اینکه کیفیت میکروبیولوژیکی آب غیرشرب نباید باعث ایجاد بیماری شود، از نظر خصوصیات فیزیکی، کدورت یا رنگ نیز نباید مصرف‌کننده را نسبت به کیفیت آب دچار تردید کند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم همچنین بر تفاوت‌های استانداردهای آب غیرشرب با توجه به نوع مصرف تأکید کرد و افزود: مصارفی مانند آبیاری، آب‌شویه، یا استحمام، هرکدام به سطح مشخصی از کیفیت نیاز دارند که باید بر اساس تماس احتمالی با انسان تعیین شود.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود به ملاحظات اجتماعی مرتبط با استفاده از پساب اشاره و تصریح کرد: مقاومت اجتماعی در برابر استفاده از آب بازیافتی اغلب جنبه احساسی دارد.
* لزوم آموزش عمومی و شفاف سازی برای استفاده از پساب
نظرزاده با بیان اینکه مردم ترجیح می‌دهند از منابع آب زیرزمینی با کیفیت پایین استفاده کنند تا از پساب تصفیه‌شده، حتی اگر کیفیت آن بالا باشد، گفت: باید با آموزش عمومی و شفاف‌سازی، نگرانی‌های جامعه در این خصوص برطرف شود.
وی افزایش آگاهی‌های عمومی و اعتمادسازی از طریق رسانه‌های جمعی می‌تواند را برای مشارکت مردم در این پروژه‌ها ضروری دانست و اظهار داشت: تجربیات جهانی نشان داده است که اگر گروه‌های ذینفع آگاهی کافی پیدا نکنند و اعتمادشان به مجریان پروژه جلب نشود، حتی طرح‌های فنی کاملاً طراحی‌شده نیز ممکن است با شکست مواجه شوند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم با اشاره به مطالعات انجام‌شده در این زمینه گفت: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که پذیرش اجتماعی استفاده از آب بازیافتی برای مصارف شهری پایین‌تر از مصارف صنعتی و کشاورزی است.
وی افزود: این پذیرش زمانی افزایش می‌یابد که مردم به مسئولین اجراکننده و فناوری‌های مورد استفاده اعتماد داشته باشند و اطلاعات کافی درباره نقش بازیافت آب در حفاظت از منابع آبی و محیط زیست دریافت کنند.
نظرزاده بر لزوم اجرای برنامه‌های آموزشی، برجسته‌سازی نقش بازیافت آب در مدیریت منابع آبی و شفاف‌سازی در مورد کیفیت و ایمنی آب بازیافتی تاکید و خاطرنشان کرد: برای موفقیت طرح جداسازی شبکه شرب و غیرشرب، علاوه بر رعایت معیارهای فنی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته بازیافت، باید به دغدغه‌های اجتماعی، روان‌شناختی، و فرهنگی مردم توجه ویژه‌ای داشت.
* راهکارهای تفکیک مصارف شرب و غیر شرب
وی با تشریح گزینه‌های پیشنهادی تفکیک مصارف شرب و غیرشرب گفت: یکی از راهکارهای کلیدی، جداسازی مصارف شرب از طریق ایجاد شبکه دوم، استفاده از آب بسته‌بندی، یا توسعه آب‌شیرین‌کن‌های خانگی با رعایت ملاحظات آن است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم افزود: مصارف غیرشرب و غیر بهداشتی باید از شبکه شهری جدا شده و آب مورد نیاز این بخش‌ها از منابع باکیفیت پایین‌تر، نظیر پساب، آب خاکستری، یا آب چاه‌ها تأمین شود.
نظرزاده به اقدامات انجام‌شده در استان قم در راستای جداسازی اشاره کرد و گفت: ایجاد شبکه مجزای آب شرب، جداسازی آبیاری فضای سبز از شبکه شهری و جایگزینی آن با پساب و آب چاه‌ها، و اختصاص خط انتقال قدیم برای تأمین آب مصرف‌کنندگان خاص از جمله اقدامات موفق در این حوزه بوده است.
وی با بیان اینکه آب صنایع محدوده پل دستغیب تا شکوهیه و حاشیه کمربندی قم از منابع زیرزمینی و پساب تأمین می‌شود، اظهار داشت: برای حرم مطهر حضرت معصومه (س)، از آب خام چاه‌ها برای آب‌شویه، شستشوی معابر و شیرهای آتش‌نشانی استفاده شده است.
* ضرورت کاهش مشکلات ناشی از دستگاه های آب شیرین کن خانگی
وی با اشاره به استقبال مردم از آب‌شیرین‌کن‌های خانگی به دلیل سهولت دسترسی با وجود مشکلات آن، اذعان داشت: با توجه به تلاش برای استفاده از تکنولوژی های بروز این دستگاه ها، مشکلات ناشی از آن‌ها باید با نظارت و آگاهی‌بخشی دستگاه‌های مسئول کاهش یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم همچنین نسبت به معضلات استفاده گسترده از آب بسته‌بندی هشدار داد و ابراز داشت: کشورهای توسعه‌یافته در تلاش برای کاهش استفاده از آب بسته‌بندی هستند، بنابراین باید در فرهنگ‌سازی و توسعه این روش در سطح عموم بازنگری جدی صورت گیرد.
مدیرعامل آبفای قم با بیان اینکه تفکیک مصارف شرب و غیرشرب، در کنار رعایت معیارهای فنی و فرهنگی، به مدیریت بهتر منابع آبی و کاهش فشار بر منابع با کیفیت کمک می‌کند، گفت: اقدامات اجرایی در قم نشان داده است که می‌توان با راهکارهای هوشمندانه و اجرای محدود شبکه‌های دوگانه، گام‌های مؤثری در این مسیر برداشت.