گزارش / سمیه حیدری
بهورزان بازوی توانمند شبکه بهداشت و درمان در نظام سلامت هستند که در خانه‌های بهداشت روستایی خدمات سلامت سطح اول را به ساکنان روستا ارائه می‌دهند؛ آن‌ها به دلیل گستردگی خدمات و شرح وظایفشان و اصل بومی گزینی در به‌کارگیری بهورزان برای سکونت در روستا مشکلات زیادی را متحمل می‌شوند.
خانه‌های بهداشت روستایی اولین واحد ارائه خدمات در نظام شبکه‌های بهداشتی و درمانی روستایی هستند و شرح وظایف گسترده‌ای برای ارائه خدمات بهداشت و درمان به ساکنان روستا دارند.
هر خانه بهداشت به‌طور متوسط جمعیت یک هزار و ۵۰۰ نفر در روستای اصلی و روستاهای اقماری را تحت پوشش قرار می‌دهد و برای هر یک هزار و ۵۰۰ نفر یک بهورز زن و یک بهورز مرد در نظر گرفته می‌شود.
بهورزان در روستاها و مناطق محروم در راستای وظایف شغلی خود که شامل مراقبت‌های بهداشتی اولیه است خدماتی از جمله شناخت جمعیتی و زیست‌محیطی روستا، سرشماری خانوارها و جمع‌آوری اطلاعات آماری کامل جمعیت تحت پوشش خانه بهداشت و تنظیم زیج حیاتی (شاخص های بهداشتی) و تشکیل پرونده الکترونیک خانوار، برقراری ارتباط با مردم و جلب مشارکت آنان در زمینه‌های مختلف بهداشتی و آموزش همگانی سلامت در کلیه زمینه‌های بهداشتی را به جمعیت تحت پوشش خود در روستای اصلی و روستاهای اقماری ارائه می‌نمایند.
ارائه خدمات سلامت خانواده به کلیه گروه‌های هدف، برنامه مراقبت کودکان، نوزادان و مادران باردار، انجام مشاوره قبل از ازدواج، ارائه خدمات باروری سالم و برنامه‌های افزایش جمعیت، ارائه خدمات سلامت دهان و دندان، آموزش تغذیه، مراقبت از سلامت سالمندان، میان‌سالان، جوانان، نوجوانان و دانش آموزان از دیگر وظایف بهورزان است.
خدمات پیشگیری و مراقبت از بیماری‌ها از جمله واکسیناسیون علیه بیماری‌ها به‌ویژه کرونا، مراقبت از بیماران مبتلا به بیماری‌های واگیردار، آموزش و مراقبت ویژه زوجین ناقل تالاسمی، ارائه مراقبت‌های بیماری‌های غیرواگیر و مشارکت در اجرای برنامه‌های توان‌بخشی نیز توسط بهورزان انجام می‌شود.
بهداشت محیط روستا شامل کنترل بهداشت مواد غذایی، نظارت بر وضعیت بهداشتی اماکن عمومی، نظارت بر دفع بهداشتی زباله و فضولات حیوانی، بهسازی محیط و منابع آب و فاضلاب، کنترل بهداشت آب، کنترل بهداشت توالت‌ها و جمع‌آوری صحیح مدفوع و آلودگی‌های هوا نیز از وظایف بهورزان است.
با توجه به گستردگی شرح وظایف بهورزان، اگر در روستایی بهورز کم باشد و یا نباشد تمام این خدمات دچار مشکل و خدشه می‌شود؛ البته خدمات ارائه شده توسط بهورزان بسیار وسیع‌تر از موارد گفته شده است که در قالب این گزارش نمی‌گنجد.
خبرنگار ایرنا به مناسبت روز بهورز با تعدادی از بهورزان شاغل در خانه‌های روستایی قم راجع به مشکلاتشان پرسیده است.
یکی از بهورزان با اشاره به‌سختی کار بهورزان گفت: با توجه به اینکه خدمات بهورزان به تمام اقشار سنی و در تمام بخش‌ها و به‌صورت فعال است، اگر کسی برای دریافت خدمات مثل واکسیناسیون، فشارخون، دیابت و یا دریافت مراقبت‌ها به بهورز مراجعه نکند، بهورز موظف است خدمت را به درب منازل ببرد.
وی افزود: در بعضی از مناطق جمعیت پراکنده‌ای در اطراف روستا گاهی در مرغداری، قلعه و یا دامداری زندگی می‌کنند و بهورز مجبور است به این مراکز مراجعه و خدمت ارائه کند؛ به‌ویژه در زمینه واکسیناسیون که باید پوشش ۱۰۰ درصدی باشد.
وی ادامه داد: همکاری و یا عدم همکاری مردم از مشکلاتی است که همواره متوجه کیفیت کار بهورز می‌باشد.
وی جمعیت شناور روستایی را از دیگر مشکلات برای افزایش پوشش عنوان کرد و گفت: جمعیت شناور، غیرایرانی و فصلی که جزو جمعیت روستا نیستند و فقط در فصول گرم سال و یا در فصول کشت و کار در روستا ساکن می‌شوند، معمولا در سامانه الکترونیک ثبت خدمت، ثبت‌نام می‌شوند ولی برای دریافت هیچ خدمتی مراجعه نمی‌کنند.
وی افزود: این مساله باعث می‌شود پوشش خدمات و درصد شاخص‌های ارائه خدمت توسط بهورزان آن روستا کاهش یابد و این مساله از نگرانی‌های بهورزان است که دائم ارائه خدمت می‌دهند، ولی درصد پوشش‌ها مراقبت‌ها پایین می‌آید.
یکی دیگر از بهورزان با اشاره به اینکه پایین بودن حقوق و مزایا از جمله مشکلات بهورزان است، بیان کرد: با توجه به اینکه بیشتر بهورزان با مدرک دیپلم، سیکل و یا پنجم ابتدایی کار می‌کنند، مشکلات زیادی به‌خصوص در زمینه حقوق دارند و لازم است مسوولان فکر اساسی نمایند.
وی با بیان اینکه بهورزان متعهد خدمت در روستا هستند، تصریح کرد: زندگی در روستا مشکلات و چالش‌های زیادی را برای این قشر دارد، به‌ویژه بعد از اینکه فرزندان بزرگ می‌شوند و نیاز به اماکن تفریحی، ورزشی و آموزشی دارند و فرزندان از این امکانات محروم هستند.
وی افزود: برخی خانواده‌ها نیز برای اینکه بتوانند امکاناتی از جمله کلاس زبان، کنکور و یا تفریح برای فرزندانشان فراهم باشد، مجبور هستند دائما بین شهر و روستا در تردد باشند.
وی همچنین از سخت و پیچیده بودن وظایف بهورزان انتقاد کرد و افزود: خدمات بهورزان تمام گروه‌های سنی را دربرمی‌گیرد و گستردگی آن باعث خستگی بهورزان شده است.
از جان‌گذشتگی بهورزان در اپیدمی کرونا نادیده گرفته شد
بهورز دیگری نیز گفت: بعضی خانه‌های بهداشت فرسوده و قدیمی شده و در مقابل بلایای طبیعی از جمله زلزله به‌سرعت تخریب می‌شود.
وی با بیان اینکه این خانه‌های بهداشت نیاز به بهسازی و بعضا بازسازی دارد، افزود: خانه بهداشت باید در هر بحران و بلایایی ارائه‌دهنده خدمات پیشگیری، مراقبتی و درمانی باشد؛ باید در ساختمانی ایمن و استاندارد بنا باشد.
وی اضافه کرد: از مسوولان استان درخواست داریم از محل بودجه عمرانی و مشارکت‌های مردمی مبلغی را برای بهسازی و یا بازسازی هرچه سریع‌تر خانه‌های بهداشت ناایمن تخصیص دهند تا اگر اتفاقی افتاد درب خانه بهداشت برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی باز باشد.
این بهورز با انتقاد از نادیده‌گیری خدمات بهورزان در اپیدمی کرونا، گفت: بهورزان در اپیدمی کرونا واقعا فداکاری کردند و اقداماتی فراتر از شرح وظایفشان انجام دادند، ولی متاسفانه دیده نشدند.
وی افزود: بهورزان اقدامات زیادی برای بهسازی محیط آموزش مردم، پیگیری بیماران با مراجعه به درب منزل، کنترل سلامتی بیماران مبتلا، ره‌گیری خانواده‌ها به‌صورت حضوری و تلفنی و انجام واکسیناسیون سراسری کرونا انجام دادند که جا دارد از زحماتشان تقدیر شود.
وی اضافه کرد: بهورزان در دوران اپیدمی کرونا به منزل سالمندان و بیماران ناتوان می‌رفتند و جویای احوال بودند و واکسیناسیونشان را انجام می‌دادند.
تاکنون درب هیچ خانه بهداشتی بسته نشده است
مدیر مرکز آموزش بهورزی و توانمندسازی نیروی انسانی مرکز بهداشت قم گفت: استان قم طبق تشکیلات مصوب باید ۱۲۷ بهورز داشته باشد، ولی در حال حاضر ۸۲ بهورز در ۶۰ خانه بهداشت مشغول به کار دارد.
لیلا خلیفه قلی افزود: کمبود نیروی بهورز مشکلات زیادی را از نظر بهداشت و درمان در روستایی که بهورز ندارد و یا کمبود بهورز دارد، می‌تواند ایجاد کند.
وی اضافه کرد: تاکنون در استان قم خانه بهداشتی که درب آن بسته باشد نداشتیم، در برخی روستاها که به دلیل مهاجرت به شهر تعداد جمعیت به زیر ۵۰۰ نفر رسیده درب خانه بهداشت را نبسته‌ایم تا امکان استفاده از خدمات برای مردم فراهم باشد.
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه خانه بهداشت تنها نماینده شبکه بهداشت و درمان در روستاست و مردم روستا دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی در شهر را ندارند، تمام تلاش نظام سلامت این است که به هیچ عنوان درب هیچ خانه بهداشتی بسته نشود و نیروها ارائه خدمت نمایند.
خلیفه قلی با بیان اینکه امسال تعداد ۲۱ بهورز در قم جذب می‌شود، گفت: استان قم با ۶۰ خانه بهداشت دارای ۸۲ بهورز شامل ۲۵ بهورز مرد و ۵۷ بهورز زن می‌باشد.
وی از مسوولان درخواست کرد: قشر بهورزان را که بازوی سلامت جامعه هستند بیش از گذشته ارج نهند و به مشکلات عدیده آن‌ها رسیدگی کنند.
گزارش / سمیه حیدری
