عباس جعفری، فعال محیط زیست با حدود دو دهه تجربه کنشگری درحوزه آب استان قم در یادداشتی برای پایگاه خبری ندای قم ، دیپلماسی آب را به‌عنوان راهکاری اساسی برای مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های آبی این استان پیشنهاد کرد. وی معتقد است که با بهره‌گیری از دیپلماسی آب، می‌توان به هماهنگی‌های میان‌استانی دست یافت و از سیاست‌زدگی در مدیریت منابع آبی کاست.
متن کامل این یادداشت را در ادامه می خوانید :سالهاست که زنگ خطر بحران آب در استان قم، که درانتهای حوزه آبخیز دریاچه نمک و فلات مرکزی ایران واقع شده، به صدا درآمده است. این منطقه بیش از هراستان دیگری به منابع آبی بالادست وابسته است. اما تصمیمات گذشته و نگرش کوتاه مدت مدیران، استانی را به ما تحمیل کرد که مرزهای سیاسی آن با واقعیت‌های هیدرولوژیکی هم‌خوانی نداشت. در حالی که استان قم به دلیل قرارگیری درمرکز کشور به منابع آبی خارج ازمرزهای بین‌المللی وابسته نیست، ناهماهنگی‌های میان‌استانی و سیاست‌زدگی در مدیریت کلان، حل مسئله را دشوار کرده است.
پس ازاستان شدن قم با آنچه در این میان قربانی شد، واقع‌نگری در مدیریت منابع طبیعی و به‌ویژه آب بود. در تقسیم‌بندی‌های استانی و سیاسی، به هیچ عنوان توجهی به این موضوع نشد که منابع حیاتی همچون آب تابع مرزهای سیاسی نیستند. هیچ طرح یا سیاستی برای تضمین حقوق آبی قم در نظام تقسیم منابع بالادستی لحاظ نشد و نتیجه آن، بحرانی است که امروز دامان استان را در ابعاد گوناگون گرفته است.
این‌گونه شد که رودخانه‌هایی مانند قمرود، قره چای و شور، که باید شریان حیاتی استان باشند، اکنون نه تنها نقش معنی داری در تغذیه دشت‌های استان ندارند، بلکه عامل انتقال بحران به قم شده‌اند تا قمرودی که بیشتر از آنکه حقابه‌ای برای احیای دشت‌ها، مراتع و تالاب‌های قم بیاورد، سراب‌های مدیریتی را آشکار سازد.
مشکل امروز قم، مشکل همه ایران است، سیاست برعلم و منطق چیره شده است. کشوری که به‌شدت به منابع آب نیازمند است، هنوز برمبنای مرزهای سیاسی و نه مرزهای آبخیز، مدیریت می‌شود. دیدگاه‌های محدود مدیران و نمایندگانی که صرفاً به حفظ منافع استانی خود فکر می‌کنند، اجازه نمی‌دهد نگاه جامع و ملی به بحران‌ها شکل گیرد.
مسئولین دولتی و نمایندگان استان‌های بالادستی، به‌جای آنکه نگاهی بلندمدت و ملی به حفظ و تأمین منابع آبی داشته باشند، منابع محدود را بدون توجه به عواقب تخریب مخازن، در قالب طرح های توسعه بالادستی آبخیزها، بهره‌برداری می‌کنند و نتیجه آن می‌شود که دشت‌های پایین دست گرمسیری انتهای فلات مرکزی همچون قم خشک می‌شوند و اینک سفره‌های زیرزمینی این استان به سرعت نگران کننده ای فرومی‌نشینند.
بحران آب قم تنها از مسیر دیپلماسی آب قابل‌حل است. شاید این مفهوم بیشتر در حوزه‌های بین‌المللی شنیده شده باشد، اما اکنون درقم و دیگر استان‌های فلات مرکزی، دیپلماسی آب به‌عنوان یک ضرورت میان‌استانی باید مطرح شود.
دیپلماسی آب، هنر و علم مذاکره بر سرمنابع آب مشترک است. این مفهوم تنها شامل جابه‌جایی و تأمین سهم استان‌ها نمی‌شود، بلکه نگاه بلندمدت به مدیریت پایدار منابع آب دارد. این امر نیازمند همکاری بین‌استانی، شناخت درست از ظرفیت‌های هیدرولوژیکی و ایجاد مکانیسم‌های بهره‌برداری مشترک است.
قوانین جدیدی باید وضع شود که مدیریت منابع آب را از انحصار نگاه‌های استانی خارج کند. تأسیس یک نهاد ملی برای مدیریت جامع منابع آب، الزامی است. قم و استان‌های همجوار باید وارد مذاکرات جدی شوند تا حقوق و سهمیه‌های آبی بر اساس نیاز و شرایط اقلیمی تنظیم شود. پروژه‌های تخریبی بالادست باید متوقف و جای خود را به اقدامات علمی و محیط‌زیستی بدهند. کشاورزی استان‌های بالادست باید به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر هدایت شود و استان های پایین‌دست مانند قم باید به توسعه زیرساخت‌های بازیافت آب و استفاده از آب خاکستری بپردازند.
اگر بحران آب قم ادامه یابد با گسترش فروچاله‌ها، فرسایش مراتع و خشکیدن تالاب‌های باقی‌مانده، کل فلات مرکزی ایران به یک تهدید جدی برای زندگی تبدیل خواهد شد. دیپلماسی آب می‌تواند مرزهای مصنوعی را نادیده بگیرد و به ساختن آینده‌ای پایدارتر کمک کند.
وظیفه سیاست‌مداران ساختن آینده‌ای برای تمام مردم ایران است. بحران امروز قم نه تنها نتیجه اشتباهات گذشته، بلکه عواقب کم‌کاری امروز است. این مسیر، اگر اصلاح نشود، فردا تمام استان‌ها را گرفتار خواهد کرد. تغییر نیازمند تصمیم‌گیری شجاعانه است و راه‌حل نیز در بازگشت به منطق و دانش است.
