ندای قم / یادداشت / عباس جعفری / پژوهشگر حوزه حکمرانی؛ قم تشنه است و فریادش در هیاهوی سیاست گم شده است. در روزگاری نه‌چندان دور، رودخانه های قره‌چای و قمرود شاهرگ حیاتی دشتهای قم بودند اما سالهاست دیگر رمقی برای رساندن حقابه به مقصد نهایی‌اش یعنی دریاچه نمک ندارند. خشک‌سالی در قم صرفا یک بحران اقلیمی نیست بلکه نتیجه دهه‌ها غفلت، بی‌عدالتی در تخصیص منابع آبی و برداشت‌های بی‌رویه در بالادست‌ها است. قره چای از شازند و الوند تا فامنین و ساوه جاری می‌شد و نهایتاً خود را به آغوش دشت مسیله و دریاچه نمک می‌رساند. اما امروز، تنها خاطره‌ای محو از صدای جوشش آن باقی مانده است. حق‌آبه‌هایی که می‌توانستند بقای کشاورزی قم را تضمین کنند، این روزها در سایه سکوتی عجیب و گاه موهن از سوی برخی مسئولان استانی در حال سپرده شدن کامل به دست فراموشی است.
استان قم، در انتهای حوزه آبخیز دریاچه نمک، دیگر صرفا با بحران شدید افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی مواجه نیست، بلکه حالا با نوعی عادی انگاری و بی تفاوتی با خشکی کامل مسیرهای آبی منتهی به دشتهای قم همچون رود قره‌چای روبروست، حتی اگر هیچ امیدی به تخصیص حق آبه این رود نباشد استان های بالادستی باید پاسخگو باشند چرا با افزایش کاربری ها، حقابه‌های تاریخی قم را که منشا شکل‌گیری تمدن ۷۰۰۰ ساله قم بوده است را تصرف کرده اند. قره چای ۵۴۰ کیلومتری که از دو شاخه قدرتمند الوند و راسوند تغذیه می‌شد، قربانی سیاست‌های غلط، سدسازی‌های بی‌رویه و برداشت‌های بی‌ضابطه استان‌های بالادستی شد و متأسفانه آنچه نگران‌کننده‌تر از کم‌آبی است، موضع‌گیری‌های غیر موجه برخی مدیران استان در انحراف مسیر مطالبه حق آبه های محیط زیستی قم است.
برخی مدیران استان، حقابه قم را نه‌فقط در تصمیم‌گیری، که حتی در گفت‌وگوهای خود هم فراموش کرده‌اند. وقتی مسئولی حق قم را با توجیه های غیر منطقی و برداشت‌های شخصی خود نادیده می گیرد و به‌جای دفاع، قضاوت می کند امیدها به احقاق حقوق تاریخی قم مسلماً کمرنگ تر از گذشته هم خواهد شد.
پیگیری تخصیص حقابه قم در هر وضعیتی باید صورت گیرد و ایراد مواضع مبهم و غیرمسئولانه پذیرفتنی نیست. مسئولان باید بدانند که سکوت یا انحراف بحث در این حوزه، نه تنها پاسخگوی مردم نخواهد بود، بلکه ظلمی بزرگ به آینده استان است و نباید حقابه‌های محیط زیستی و کشاورزی قم در هیاهوی جلسات خصوصی و تعارفات سیاسی، دفن شوند.
تلخ‌تر از واقعیت خشکی، واکنش نگران‌کننده برخی مدیران ارشد استان است که به‌جای مطالبه‌گری جدی و اصولی از وزارت نیرو و استان‌های بالادست با طرح مباحثی انحرافی نظیر «عدم بهره‌وری مصرف آب در قم» سعی دارند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند. مگر سایر استان‌ها الگوی مصرف بهینه داشته‌اند؟ مگر نه اینکه همین مهاجرت‌های بی‌رویه از استان‌های بالادست به قم، فشار مضاعفی بر منابع آبی محدود این استان وارد کرده است؟
امروز بیش از هر زمان، نیاز به مسئولانی داریم که جسارت داشته باشند، مطالبه‌گر باشند و نگذارند دشت مسیله، دریاچه نمک، کشاورزی کهن قم و سفره‌های آب زیرزمینی‌اش به ورطه نابودی کامل کشیده شود. آن هم به قیمت سکوت در برابر کوتاهی‌هایی که اتفاقاً بخشی از آن در سطح ملی و بخشی در سطح استانی ریشه دارد.
مطالبه حق‌آبه محیط زیستی و کشاورزی قم، یک انتخاب سیاسی نیست، یک وظیفه قطعی قانونی، انسانی و شرعی است و اگر این مطالبه‌گری از سوی مدیران قم صورت نگیرد، برای نسل های آینده دیگر نه قره‌چای، نه شور، نه مسیله و نه حتی آبی برای ادامه حیات باقی خواهد ماند.
