ندای قم / عباس جعفری/ پژوهشگر حوزه حکمرانی؛ روز جمعه ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ در جلسه‌ای در سالن امام جواد(ع) استانداری قم با حضور استاندار محترم قم جناب آقای مهندس بهنام‌جو شرکت کردم و شاهد تضادی آشکار بودم که حکایت از سوء مدیریت های دیرینه داشت. از یک‌سو، فردی از نرخ بیکاری گسترده در قم شکایت داشت و از سوی دیگر، یکی از صنعتگران استان که در کنارم نشسته بود ضمن رد این ادعا از کمبود نیروی انسانی ابراز ناراحتی می‌کرد و این تناقض، گواهی روشنی بر نبود تناسب میان سیاست‌های اشتغال‌زایی و توسعه صنایع با وضعیت واقعی استان داشت.
قم به قطب بحران‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است
۱۶ فروردین ۱۴۰۰ در سرمقاله‌ای با عنوان «جدال قطب‌ها در حاشیه کویر» که در روزنامه ایمان منتشر شد، به شکلی انتقادی به موج‌های بی‌هدف توسعه‌ای در استان قم پرداختم. در آن یادداشت، تأکید کردم که قم، به‌عنوان استانی واقع در حاشیه کویر مرکزی ایران، نه‌تنها ظرفیت پذیرش طرح‌های متعدد و بزرگ در حوزه های صنعتی، کشاورزی و اقتصادی را ندارد، بلکه بسیاری از این پروژه‌ها تنها باعث انباشت مشکلات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده‌اند. آنچه که روزگاری با تعریف قطب های گوناگون توسعه ای مطرح می‌شد، امروز چیزی جز باری سنگین بر دوش استان باقی نگذاشته است که نمونه‌های عینی آن در صنایع آلاینده، کم‌آبی و توسعه غیرپایدار قابل مشاهده است.
در همان سرمقاله آمده بود که برخی مدیران بدون توجه به ظرفیت‌های واقعی و توان اکولوژیک استان، تنها با اهداف تبلیغاتی و برای برانگیختن موج خبری، وعده‌هایی مبنی بر تبدیل قم به قطب‌های متعدد، از ورزشی گرفته تا سلامت و گردشگری و صنایع مختلف و کشاورزی مطرح کردند. متأسفانه امروز، پس از سال‌ها، آن پیش‌بینی‌ها به واقعیتی تلخ پیوسته است و قم به قطب بحران‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است.
استقرار صنایع آلاینده، آب‌بر و ناسازگار با توان اکولوژیکی
قم طی دهه‌های اخیر، پذیرای صنایعی آلاینده، آب‌بر و ناسازگار با توان اکولوژیکی بوده است. این صنایع نه‌تنها سهمی در اشتغال پایدار و بهبود وضعیت اقتصادی استان نداشته‌اند، بلکه از اساس به نیروی کار خارج از استان یا حتی اتباع خارجی متکی بوده‌اند. همین چند مدت پیش بود که وقتی برخورد با اتباع غیرمجاز شدت گرفت، صدای تعدادی از کارفرمایان قمی بلند شد که در واحدهای تولیدی خود به مشکل برمی‌خورند.واقعیت تلخی که قم این روزها با آن مواجه است و حتی بعضی از مسئولین سابق هم به آن اشاره داشتند که کار هست اما توقع پشت میز نشینی از ما دارند، در اصل ماجرا چیز دیگری است و اشتغال زایی صورت گرفته تناسبی با آمایش تحصیلی و توان سرزمینی قم ندارد.
قم نیازمند یک نقشه راه جامع توسعه پایدار است
بسیاری از مدیرانی که روزی این مشکلات را رقم زدند، امروز نه‌تنها پاسخگوی تبعات آن نیستند، بلکه در جایگاه‌های بالاتر مدیربتی مشغول هستند. به‌عنوان کسی که طی سال‌ها به این مسائل پرداخته‌ام، معتقدم کوتاه‌نگری و غفلت از توسعه مبتنی بر ظرفیت‌های سرزمینی، امروز قم را در وضعیت بحرانی قرار داده است. البته باید اذعان کرد که مدیریت استان طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای جذب صنایع های‌تک و متناسب با شرایط تحصیلی قم داشته است. اما چگونه می توان هزینه تبعات بی‌فکری‌های گذشته را جبران کند؟
توسعه منطبق با واقعیت‌های محیطی و اجتماعی
قم نیازمند یک نقشه راه جامع توسعه پایدار است که بر پایه واقعیت‌های محیطی و اجتماعی استان بنا شده باشد. باید تصمیم‌گیری‌ها شفاف و حکمرانی ها مسئولانه باشد تا مدیران، پاسخگوی نتایج سیاست‌های خود باشند. دیگر نمی‌توان به وعده‌های شعاری دل بست، باید به سمتی حرکت کرد که همسو با ظرفیت‌های انسانی و اکولوژیکی قم باشد. در غیر این صورت، این استان همچنان از چرخه توسعه پایدار عقب خواهد ماند و به نمادی از ناکارآمدی در برنامه‌ریزی کشور بدل خواهد شد.
