ندای قم / هیفاء پردل ؛هر سال در ۲۷ سپتامبر (۵ مهرماه)، جهان روز جهانی گردشگری را گرامی می‌دارد؛ روزی که فرصتی برای بازاندیشی درباره نقش گردشگری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها فراهم می‌آورد. شعار رسمی امسال این روز «گردشگری و تحول پایدار» اعلام شده است؛ شعاری که بر توان تحول‌آفرینی گردشگری برای ایجاد توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی در جوامع تأکید دارد. در این زمینه، قم، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های مذهبی و فرهنگی ایران، ظرفیت‌های فراوانی دارد که هنوز مغفول مانده است.
قم شهری است که بیش از هر چیز با زیارت و حضور میلیون‌ها زائر داخلی و خارجی شناخته می‌شود. حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مسجد جمکران از جاذبه‌های اصلی این شهر هستند که هرسال میلیون‌ها زائر را جذب می‌کنند. با این حال، تمرکز صرف بر زیارت و کم‌توجهی به سایر جاذبه‌های گردشگری، باعث شده است پتانسیل‌های واقعی قم کمتر دیده شود. گردشگری امروز محدود به زیارت و عبادت نیست؛ بلکه می‌تواند موتور توسعه اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی و ارتقای استانداردهای خدمات شهری باشد
یکی از حوزه‌های بالقوه اما کمتر توسعه‌یافته قم، توریسم درمانی است. این شهر با بهره‌گیری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی معتبر، می‌تواند بیماران و همراهان آن‌ها را از سراسر کشور و حتی کشورهای همسایه جذب کند. ترکیب زیارت و درمان، به ویژه در حوزه سلامت روح و جسم، پتانسیل منحصربه‌فردی برای قم ایجاد می‌کند. گردشگران درمانی نه تنها موجب توسعه اقتصادی و اشتغال می‌شوند، بلکه استانداردهای خدمات پزشکی و زیرساخت‌های بهداشتی را ارتقا می‌دهند و موجب معرفی قم در سطح ملی و بین‌المللی می‌شوند..
در کنار توریسم درمانی، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی قم نیز ظرفیت بزرگی برای گردشگری دارد. بازارهای سنتی، مساجد و مدارس قدیمی، آرامگاه‌ها و آثار معماری اسلامی، گوشه‌ای از هویت تاریخی این شهر را تشکیل می‌دهند. بازدید از این جاذبه‌ها تجربه زائر را فراتر از زیارت می‌برد و امکان شناخت بیشتر فرهنگ و تاریخ ایران را فراهم می‌کند. ایجاد تورهای فرهنگی، بازسازی و معرفی آثار تاریخی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای معرفی این جاذبه‌ها، می‌تواند به شکلی پایدار مورد استفاده قرار گیرد و گردشگران را به اقامت طولانی‌تر ترغیب کند.
طبیعت پیرامونی و مناطق کوهستانی و سرسبز اطراف قم نیز فرصت بزرگی برای گردشگری طبیعی و اکوتوریسم فراهم می‌آورد. گردشگران امروزی به دنبال تجربه‌ای جامع هستند که ترکیبی از زیارت، فرهنگ، تاریخ و طبیعت را ارائه دهد. نزدیکی قم به تهران و مسیرهای دسترسی مناسب، این امکان را فراهم می‌کند که گردشگران علاوه بر زیارت، از تجربه طبیعت و گردشگری فرهنگی نیز بهره‌مند شوند. توسعه مسیرهای طبیعت‌گردی، پارک‌ها و کمپ‌های استاندارد، و معرفی جاذبه‌های طبیعی، می‌تواند به افزایش طول اقامت گردشگران و تقویت اقتصاد محلی منجر شود.
با وجود این ظرفیت‌ها، بررسی وضعیت گردشگری قم نشان می‌دهد که اضلاع گردشگری این شهر چندان منسجم نیستند. ضعف هماهنگی بین نهادهای شهری، سازمان‌های گردشگری، بخش خصوصی و فعالان اقتصادی باعث شده است فرصت‌ها پراکنده و ناکارآمد مورد استفاده قرار گیرند. نبود زیرساخت‌های استاندارد اقامتی، حمل‌ونقل، خدمات رفاهی و تفریحی، و ضعف در اطلاع‌رسانی و بازاریابی، مهم‌ترین موانع بر سر راه بهره‌برداری از ظرفیت‌های قم هستند.
کارشناسان معتقدند که تحقق شعار امسال روز جهانی گردشگری یعنی «گردشگری و تحول پایدار» در قم زمانی امکان‌پذیر است که برنامه‌ریزی جامع و هماهنگی بین اضلاع مختلف گردشگری صورت گیرد. سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌ها، ارتقای کیفیت اقامتگاه‌ها، تقویت حمل‌ونقل شهری و بین‌شهری، و طراحی بسته‌های گردشگری ترکیبی که زیارت، فرهنگ، تاریخ و طبیعت را در بر گیرد، از ضرورت‌های این تحول است..
علاوه بر این، بازاریابی هوشمند و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای معرفی جاذبه‌ها، حضور در نمایشگاه‌های گردشگری ملی و بین‌المللی و تقویت بخش خصوصی می‌تواند نقش مهمی در افزایش ماندگاری زائران و جذب گردشگران بیشتر ایفا کند. برنامه‌ریزی برای گردشگری شبانه، رویدادهای فرهنگی و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، و توجه به گردشگری سلامت و توریسم درمانی، می‌تواند قم را از شهری صرفاً زیارتی به یک مقصد گردشگری چندبعدی تبدیل کند.
روز جهانی گردشگری یادآور این حقیقت است که گردشگری تنها ابزاری برای درآمدزایی نیست؛ بلکه می‌تواند موجب تحول اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شود و فرصت‌های جدیدی برای مردم و جامعه فراهم کند. قم با پیشینه تاریخی، مذهبی و فرهنگی خود، می‌تواند سهم ویژه‌ای در تحقق این چشم‌انداز جهانی داشته باشد، به شرط آنکه از سایه غفلت و پراکندگی اقدامات خارج شود و به سمت انسجام و توسعه پایدار حرکت کند.
در نهایت، گردشگری در قم فرصتی است برای پیوند زائران و گردشگران با فرهنگ، تاریخ و طبیعت ایران؛ فرصتی که اگر با برنامه‌ریزی هوشمند، توسعه زیرساخت‌ها و نگاه بلندمدت همراه شود، می‌تواند نه تنها تجربه زائران را غنی کند، بلکه به محرکی برای توسعه اقتصادی و فرهنگی این شهر تبدیل شود. اکنون زمان آن رسیده که قم، با نگاه جامع و تحول‌محور، از یک مقصد صرفاً زیارتی به شهر تجربه‌های گردشگری چندبعدی تبدیل شود و شعار روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ یعنی «گردشگری و تحول پایدار» را در عمل محقق کند.
