ندای قم/ گزارش / عباس جعفری/ کارشناس رسانه و پژوهشگر حوزه حکمرانی ؛ روز پنجشنبه بیستم دی ماه فرصتی دست داد تا بازدیدی از نمایشگاه بین المللی صنعت کفش ایران در سایت نمایشگاهی شهر آفتاب داشته باشم که مدیریت اجرایی آن با افتخار توسط متولیان صنعت کفش قم برگزار شد. رویدادی که بسیاری از فعالان برجسته این صنعت از سراسر ایران و حتی دیگر کشورها در آن حضور داشتند، گفتگوهای تخصصی فضایی مملو از تلاش و خلاقیت را در پیش رویم گشود. با نگاهی نافذ و عبور از غرفه‌های پرهیاهو و گفتگوهایی که امید گسترش این صنعت را نوید می‌دادند، مرا بر آن داشت که بیشتر از گذشته به ظرفیت‌های پنهان و آشکار این عرصه بیندیشم و حاصل این بازدید برای من بیش از تحسین خلاقیت‌ها و محصولات عرضه‌شده، انگیزه‌ای بود برای دست به قلم شدن. این صنعت، با تمام پتانسیل‌های کم‌نظیرش، سزاوار تحلیل، توجه و حمایت بیشتری است. صنعتی که نه‌تنها می‌تواند در رفع مشکلات اشتغال در کنار معضل محدودیت های آبی قم مؤثر باشد، بلکه به احیای اقتصاد محلی به ویژه جوامع روستایی کمک تاثیر گذاری کند.
قم یکی از قطب‌های مهم تولید کفش کشور
صنعت کفش قم، با تاریخی از پشتکار و خلاقیت، امروز به یکی از قطب‌های مهم تولید کفش کشور تبدل شده است و جایگاهی ویژه در این عرصه به‌دست آورده است. نمایشگاه صنعت کفش ایران در محل نمایشگاه بین‌المللی شهر آفتاب، با مشارکت بیش از ۶۰۰ برند مطرح ایرانی، فرصتی برای معرفی دستاوردهای چشمگیر این صنعت و به‌ویژه قدرت اقتصادی صنعت کفش قم فراهم کرد. استان قم نه تنها در تولید کفش ماشینی یکی از پیشگامان کشور است، بلکه در جذب و حمایت از تولیدکنندگان جوان و خلاق، نمونه قابل تحسین از توسعه پایدار را ارائه داده است. برگزاری بزرگ‌ترین نمایشگاه کفش ایران با میزبانی قم، گواهی بر رشد سریع این صنعت و قابلیت‌های چشمگیر آن در رقابت با برندهای بین‌المللی در آینده ای نزدیک دارد.
طنین انداز شدن شعار “با هم رشد کنیم”، در نمایشگاه صنعت کفش ایران، به‌خوبی نشان‌دهنده اتحاد و همدلی در این صنعت است. این نمایشگاه، با جذب هزاران تاجر داخلی و بین‌المللی از ۳۴ کشور، توانست بستری برای تقویت صادرات و معرفی کفش ایرانی به بازارهای جهانی فراهم کند و با توجه به اینکه طی دو سال اخیر، صادرات ۱۰۰ میلیون دلاری کفش ایرانی تحقق یافته و رشد ۲۰ درصدی صادرات در سال جاری هدف‌گذاری شده است، مطمئنا افق‌های بین‌المللی مطلوبی برای این صنعت می توان متصور شد.
در این بازدید جواد شعبان‌زاده، رئیس کمیسیون صادرات کفش ایران، با تأکید بر برنامه‌های توسعه‌ای این صنعت، از ارتقای جایگاه ایران به رتبه هشتم جهانی در تولید کفش بر اساس برنامه هفتم توسعه خبر داد. چنین چشم‌اندازی که نمایانگر توانمندی بالقوه اقتصادی این صنعت است مطمئناً گامی بلندی در جهت تقویت برند ملی ایران در سطح بین‌المللی خواهد داشت.
صنعت کفش قم، راهکاری کم‌آب‌بر برای احیای اقتصاد و محیط زیست
موقعیت جغرافیایی خاص استان قم در انتهای حوزه آبخیز دریاچه نمک با وجود محدودیت های منابع آبی، روند افزایشی گرد و خاک و کاهش توان سرزمینی، توسعه صنایعی که وابستگی کمتری به منابع آبی دارند را به الویت اصلی راهکارهای کاهش فشار بر این اکوسیستم شکننده تبدیل کرده است. صنعت کفش به‌عنوان یک صنعت کم‌آب‌بر، نقش بسیار مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی استان قم دارد، بدون اینکه نیازمند مصرف زیاد آب یا ایجاد آلودگی‌های سنگینی داشته باشد. این صنعت برخلاف کشاورزی یا صنایع سنگین که به منابع آبی فراوان نیاز دارند بیشتر به نیروی انسانی، مواد اولیه و تجهیزات محدود متکی است.
فرآیندهای تولید و مونتاژ کفش به میزان کمی از آب نیاز دارند. این ویژگی باعث می‌شود صنعت کفش یکی از مناسب‌ترین صنایع برای مناطق کم‌آبی مانند قم باشد. گسترش صنعت کفش، به‌ویژه در قالب مشاغل خانگی و کارگاه‌های کوچک، می‌تواند به اشتغال‌زایی در قم کمک بسزایی کند بدون اینکه به تخریب زمین یا برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی منجر شود. کاهش گرد و خاک از طریق مدیریت توان سرزمینی با توسعه صنایعی مانند تولید کفش مقدور است چراکه فشار را از منابع آبی زیرزمینی کاهش می دهد و فرصت را برای اجرای طرح‌های احیای محیطی و تثبیت خاک فراهم می کند. صنعت کفش به دلیل اینکه مبتنی بر فرآیندهای تولید دستی و نیمه‌صنعتی است می‌تواند سهم مهمی در توسعه پایدار اقتصادی قم داشته باشد.
وابستگی کمتر به زیرساخت‌های سنگین در تولید اولیه و لوازم جانبی واحدهای تولیدی خانگی کفش، می‌تواند چرخه اقتصادی جدیدی در قم ایجاد کند و درآمدزایی خانوارها را افزایش دهد. از آنجا که روستاهای قم نیز در معرض تهدید منابع آبی قرار دارند، گسترش کارگاه‌های کفش‌سازی در این مناطق می‌تواند ضمن افزایش درآمد خانوارها، وابستگی به کشاورزی را نیز کاهش داده و در نتیجه اثرات زیست‌محیطی را کنترل کند.
صنعت کفش، ظرفیتی برای خلق فرصت‌های شغلی پایدار در روستاها
یکی از ویژگی‌های برجسته این صنعت، هم‌افزایی مشاغل خانوادگی با تولید کفش است. بسیاری از خانواده‌ها با فعالیت‌های خانگی مانند دوخت، طراحی و آماده‌سازی قطعات اولیه کفش می توانند به زنجیره تولید بپیوندند. این مدل اقتصادی، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، فرصت‌های جدیدی برای اقشار مختلف به‌ویژه زنان خانه‌دار و جوانان ایجاد می کند.
تولید کفش در محیط‌های خانگی، به‌دلیل عدم نیاز به زیرساخت‌های پیچیده و سرمایه‌گذاری سنگین، قابلیت اجرایی بالایی دارد. گسترش این صنعت در روستاهای قم نه‌تنها منجر به ایجاد اشتغال پایدار و مهاجرت معکوس می‌شود، بلکه می تواند بار اقتصادی و اجتماعی بخصوص نیاز به مسکن شهری را از دوش قم بکاهد.
با وجود محدودیت‌های اقلیمی و کمبود منابع آبی، بسیاری از روستاهای قم به دلیل مهاجرت جوانان به شهرها با بحران تخلیه جمعیتی مواجه شده‌اند. خانه‌های خالی روستایی، به نماد ناکامی در اشتغال‌زایی تبدیل شده است. صنعت کفش می‌تواند چراغ امیدی برای احیای این روستاها باشد.
جوانان روستایی به‌دلیل محدودیت فرصت‌های شغلی مهاجرت می‌کنند یا از مشارکت اقتصادی بازمی‌مانند. صنعت کفش، با توجه به نیاز به کار دستی و مهارت‌های ساده، می‌تواند به آسانی این نیروی انسانی را جذب کند و با ایجاد اشتغال پایدار در روستاها به بازگشت جمعیت جوان به زادگاهشان کمک کند. بسیاری از خانه‌های خالی از سکنه در روستاها، با تزریق اشتغال خانگی به کانون‌های فعالیت اقتصادی تبدیل خواهند شد.
ضمن اینکه مشاغل خانگی مرتبط با صنعت کفش می‌توانند در کنار دیگر فعالیت‌های روستایی از جمله کشاورزی و دامداری انجام شوند. به‌ویژه در ماه‌هایی که فعالیت‌های کشاورزی کمتر است، تولید قطعات کفش یا دوخت می‌تواند منبع درآمد مناسبی ایجاد کند. کار در محیط خانگی باعث کاهش هزینه‌های اجاره کارگاه، حمل‌ونقل و هزینه‌های جانبی می‌شود. این موضوع برای روستاییانی که منابع محدودی دارند، فرصت بسیار مناسبی است تا از حداقل سرمایه برای ایجاد شغل استفاده کنند.
صنعت کفش قم حمایت مدیرانی دلسوز
در کنار پیشرفت‌های خیره‌کننده صنعت کفش قم، وجود مدیرانی دلسوز که حمایت عملی از این صنعت را سرلوحه کار خود قرار دهند بسیار ضروری و بیش از پیش احساس می‌شود. تخصیص منابع مالی به صنایعی که توانمندی خود را در اشتغال‌آفرینی و تولید ارزش افزوده اثبات کرده‌اند، گامی اساسی در توسعه اقتصادی استان قم خواهد داشت. سابقه موفق تولید پوشاک در شهر کهک گواه بر این ادعا است.
ایجاد مراکز آموزش تخصصی دوخت و طراحی کفش به‌ویژه در نواحی روستایی، می‌تواند اقدام موثری برای جذب نیروی انسانی باشد. همچنین ارائه تسهیلات مالی به کارگاه‌های کوچک تولید کفش، ایجاد شبکه‌های توزیع مواد اولیه در مناطق روستایی و تسهیل دسترسی به ابزارآلات ضروری از جمله چرخ خیاطی و تجهیزات دوخت، فرصت‌های اشتغال گسترده‌ای را فراهم خواهد کرد و با هماهنگی و هم‌افزایی صنعت کفش با صنایعی مانند تولید پوشاک می‌توان زمینه‌های پیشرفت سریعتری برای قم ایجاد کرد.
در پایان تاکید می‌گردد، صنعت کفش قم با ظرفیت‌های بی‌نظیر خود در تولید و اشتغال‌آفرینی، به‌عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار اقتصادی استان می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند. توجه ویژه به این صنعت از طریق حمایت‌های مالی، ایجاد زیرساخت‌های آموزشی و توسعه شبکه‌های توزیع مواد اولیه، می‌تواند فرصت‌های اشتغال‌زایی به خصوص در مناطق روستایی را گسترش دهد و در عین حال فشار بر منابع آبی و محیط زیستی را کاهش دهد. این رویکرد، با هم‌افزایی صنعت کفش با سایر بخش‌ها به تحقق اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی استان کمک خواهد کرد.
