خرمای جنوب درسبد سوغات زائران قم

ندای قم / گزارش/ هیفاء پردل؛ در تقویم ملی 25 شهریور ماه روز خرما نامگذاری شده است ؛ تعیین روزی ملی برای خرما می‌تواند به حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان آن کمک کند. با افزایش تقاضا در این روز خاص، کشاورزان می‌توانند فروش بیشتری داشته باشند و درآمد خود را افزایش دهند.
به گزارش خبرنگار ندای قم ،میوه‌ای که از جنوب کشور سفر طولانی خود را آغاز می‌کند، در قم معنای تازه‌ای پیدا کرده است؛ نه فقط یک ماده غذایی سنتی، بلکه سوغاتی مذهبی که در کنار سوهان، تسبیح و مهر جایگاهی ویژه یافته است. این روزها در بازارهای اطراف حرم حضرت معصومه (س)، بسته‌های رنگارنگ خرما با برندهای مختلف چشم هر رهگذری را می‌گیرد و زائرانی که از نقاط مختلف ایران و حتی کشورهای عربی و آسیایی آمده‌اند، یکی از خریداران اصلی این محصول هستند.
امروزه درایران سالانه یک میلیون تُن خرما تولید می‌شود و از نظر سطح زیر کِشت خرما، ایران رتبه اوّل در جهان را دارد. کِشت خرما، به‌عنوان یک ماده‌ی غذایی ارزشمند، به کشورهای زیادی در جهان راه یافته است. از جمله در میان کشورهای اروپایی اسپانیا پیشینه‌ی بیشتری در کشت خرما دارد.
خرمای بم، مهمان قم
شهر بم سالانه بیش از ۱۲۰ هزار تن خرمای مضافتی تولید می‌کند و سهم قابل‌توجهی از آن به استان‌های دیگر از جمله قم ارسال می‌شود. به گفته یکی از فعالان صنف خشکبار قم، هر سال حدود ۲۰ هزار تن خرما از بم، جیرفت و اهواز وارد بازار قم می‌شود. این خرماها نه برای مصرف روزانه مردم قم، بلکه بیشتر برای عرضه به زائرانی است که قم را به‌عنوان مقصد زیارتی انتخاب می‌کنند.
یکی از فروشندگان اطراف حرم می گوید: زائران بیشترین مشتریان خرمای ما هستند چون قمی ها خرما را بیشتر در ماه مبارک رمضان و ماه محرم استفاده می کنند اما زائران داخلی و خارجی در همه مناسبت ها و طول سال مشتریان خرما هستند و به نظر قم از بازارهای مهم خرمای بم و جنوب کشور به شمار می رود.
یک زائر پاکستانی در گفت وگو با خبرنگار ما بیان می کند: خرمای ایران در پاکستان طرفداران بی شماری دارد ما پاکستانی ها وقتی برای زیارت به قم می آییم در کنار سوهان و تسبیح ومهر خرما هم خریداری و به عنوان سوغات می بریم خرمای ایران به ویژه بم و خوزستان مشتریان بی شماری دارد .
سوغات مذهبی برای زائران
خرما در قم تنها یک خوراکی نیست؛ به‌نوعی نماد مذهبی هم به شمار می‌رود. بسیاری از زائران اعتقاد دارند خرید خرما از شهری مذهبی مانند قم برکت دارد و به همین دلیل، هنگام بازگشت به شهر یا کشور خود، چند بسته خرما به‌عنوان هدیه همراه می‌برند.
یک زائر عراقی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: کشور عراق هم در زمینه خرما حرفی برای گفتن دارد اما باز هم وقتی پایمان برای زیارت به قم باز می شود علاقه داریم از خرما و رطب ایران به عنوان سوغات با خود به عراق ببریم چون وسوغات مذهبی برای ما به شمار می رود :
زائران پاکستانی و لبنانی هم بیشتر به‌دنبال خرماهای مرغوب‌تر مانند «پیارم» و «مضافتی ممتاز» هستند، درحالی‌که زائران ایرانی خرمای مضافتی بم را ترجیح می‌دهند.
اقتصاد قم و بازار خرما
قم سالانه میزبان بیش از ۲۰ میلیون زائر داخلی و حدود سه میلیون زائر خارجی است. اگر تنها ۳۰ درصد این جمعیت در سفر خود خرما خریداری کنند، یعنی حدود ۷ میلیون خریدار بالقوه خرما در سال وجود دارد. با میانگین خرید هر زائر دو کیلوگرم، حجم بازار خرما در قم به ۱۴ هزار تن در سال می‌رسد؛ بازاری که گردش مالی آن با قیمت‌های کنونی بیش از ۳۵۰۰ میلیارد ریال برآورد می‌شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند این بازار می‌تواند برای قم فرصت‌ساز باشد، به شرط آنکه صرفاً به فروش خرمای خام اکتفا نشود. ایجاد صنایع تبدیلی، بسته‌بندی‌های جذاب و تولید شیرینی‌های خرمایی می‌تواند ارزش افزوده بیشتری برای شهر ایجاد کند.
در سال‌های اخیر، برخی زنان کارآفرین د قم کارگاه‌های کوچکی برای تولید فرآورده‌های خرمایی راه‌اندازی کرده‌اند؛ از شکلات خرمایی گرفته تا شیرینی‌های سنتی. این کارگاه‌ها نه‌تنها اشتغال‌زایی کرده‌اند، بلکه تلاش دارند خرما را از یک کالای خام به محصولی فرآوری‌شده تبدیل کنند.
یک دانش آموخته اقتصادی معتقد است؛ توسعه‌ و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی با توجه به تأثیر آن در اشتغال‌زایی، کاهش ضایعات در جهت کمک به تغذیه‌ی جامعه، افزایش بهره‌وری و ایجاد ارزش افزوده، توسعه‌ی صادرات غیرنفتی و توان ارزآوری، کاهش بیکاری، بهبود معیشت پایدار خانوارها و توسعه‌ی نواحی روستایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است..
زنان کارآفرین قمی و خرما
یکی از این کارآفرینان می‌گوید: ما چند بانوی قمی هستیم که با توجه به فارغ التحصیلی از دانشگاه شغل مناسبی پیدا نکردیم لذا با گرفتن یک وام خوداشتغال زایی سعی کردیم در زمینه خرما به تولید فرآورده های مطلوبی فعالیت و در این زمینه به اقتصاد خانواده خود کمک کنیم.:
زهرا مومنی نیا می افزاید: اگرحمایت بیشتری بشود، می‌توانیم قم را در کنار سوهان با محصولات خرمایی هم مطرح کنیم. زائر وقتی بسته‌بندی شیک و بهداشتی ببیند، راحت‌تر خرید می‌کند به نظر فرآوری خرما می تواند در کنار سوهان با توجه به اقبال زائران برای اقتصاد شهر قم موثر باشد.
چالش‌های بازار
با وجود این ظرفیت بزرگ، بازار خرما درقم مشکلاتی هم دارد نوسان قیمت ها طی دو سال اخیر به فروشندگان آسیب های جدی وارد کرده است یکی از فروشندگان خرما در گذرخان که پاتوق زائران عرب زبان است عنوان می کند: نوسان قیمت ها تاثیر منفی بر فعالیت ما داشته است از سویی کرایه حمل و نقل از مبدا تا قم هم افزایش داشته و زائر وقتی قیمت بالای خرما را می بینید تعجب می کند.
سید رضا حسینی می افزاید: با توجه به اقبال خوب زائران از کشورهای اسلامی به ویژه عراق و پاکستان مطلوب است خرما از مبدا با بسته بندی شکیل و مطلوب تری به جای عرصه فله ای به زائران عرصه شود این امر در جذب زائر نقش مهمی دارد در کنار سوهان خرما مشتریان خوبی دارد:
مناسبت‌های مذهبی؛ زمان اوج خرید
ماه رمضان، محرم و به‌ویژه ایام نیمه شعبان، زمان اوج خرید خرما در قم است. در این ایام، موکب‌ها و هیئت‌های مذهبی هزاران کیلو خرما خریداری و بین زائران توزیع می‌کنند. به همین دلیل، برخی فروشندگان می‌گویند درآمد یک ماه رمضان، گاهی معادل نیمی از کل فروش سالانه آن‌هاست.
یکی از بانوان قمی معتقد است؛ برای نذری همیشه خرما می‌گیریم، ولی برای مصرف روزانه کمتر چون قیمتش بالاست خرما در قم در مناسبت های مذهبی با اقبال بیشتری روبرو است و پای ثابت سفره ها است هر چند طی سال های اخیر فرآورده های آن از قبیل شکلات خرمایی و شیره آن هم مشتریان خاص خود را دارد.»
اما یک کاسب قمی عنوان می کند: اگرقم بازارچه دائمی خرما داشته باشد، فروش و نظم بیشتری خواهیم داشت اگر شهرهایی که برند خرما را دارند مانند بم و خوزستان و سیستان و بلوچستان خرما را با بسته های مطلوبی به قم عرصه کنند به نظر بازار قم مهم ترین بازار خرمای ایران خواهد بود.
به گفته سیامک یکتایی منش استاد اقتصاد ؛ جایگاه خرما در امنیت غذایی و اقتصاد مناطق تولیدکننده، بسیار فراتر از یک میوه لوکس یا میان‌وعده است. در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، خرما همچنان بخش مهمی از رژیم غذایی روزانه را تشکیل می‌دهد و منبعی ارزان و در دسترس از انرژی، فیبر و مواد معدنی ضروری است.
وی می افزاید: خرما، یکی از محصولات ارزشمند کشاورزی است که ایران با تولید و صادرات آن به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی شناخته می شود یک محصول استارتژیک برای ایران اسلامی به شمار می رود که در بازارهای جهانی طرفدارانی دارد کشورهای حوزه خلیج فارس؛ اروپا و آسیایی مقصد مهم بازار خرمای ایران است.
خرما محصول استراتژیک ایران زمین
خرما این میوه کهن و سرشار از انرژی، نه فقط یک محصول کشاورزی، بلکه نمادی از زندگی، استقامت و فرهنگ در مناطق گرم و خشک جهان، به‌ویژه در گستره خاورمیانه و شمال آفریقاست. برای هزاران سال، نخل خرما و میوه شیرینش، نقشی حیاتی در تغذیه، اقتصاد و حتی شکل‌گیری جوامع در این مناطق ایفا کرده‌اند.