تجلیل از«غلامرضا کرمانی»بعنوان یکی از نوازندگان برتر موزیک سنتی شبیه خوانی

نوازنده برجسته تعزیه خوانی هشدار داد : هنر تعزیه خوانی با آسیب های جدی مواجه شده است!!

ندای قم / گفت و گو / روح اله کرمانی : اشاره :درهمایش عظیم فرج متشکل از نوازندگان و گروههای موزیک هیئات مذهبی کشور ازغلامرضا کرمانی جمکرانی بعنوان یکی از نوازندگان برتر موزیک سنتی شبیه خوانی  تجلیل بعمل آمد.

درهشتمین گردهمایی نوازندگان و گروههای موزیک هیئات مذهبی کشور و اولین سوگواره ملی نواهای عاشورایی ویژه گروههای موزیک هیئات مذهبی کشور به میزبانی استان اصفهان از غلامرضا کرمانی جمکرانی بعنوان یکی از نوازندگان برتر موزیک سنتی شبیه خوانی تجلیل بعمل آمد.

به همین بهانه خبرنگار ما به سراغ غلامرضا کرمانی جمکرانی که یکی از بهترین نوازندگان ترومپت در استان قم و کشور است رفته و با وی به گفت وگو نشسته است.وی در خانواده ای که همگی از علاقمندان به تعزیه خوانی هستند  متولد شد. پدر ایشان حاج حبیب کرمانی یکی از پیرغلامان امام حسین(ع) هستند که درطول سالیان گذشته اقدام به برپایی مجالس تعزیه خوانی با حضور اساتید برجسته این هنر نمایشی در منطقه جمکران و بعضا مشهد مقدس می نموده است. و این باعث علاقه مندی بیشتر مردم به تعزیه و حتی برپایی مجالس شبیه خوانی در جمکران و قم شده است.

وی پدرو مادرمرحومه اش حاجیه خانم دهناد را ازمشوقین اصلی خود درورود به عرصه تعزیه خوانی و نوازندگی ترومپت(شیپور) میداند و می گوید تا عمردارم مدیون این عزیزان هستم امیدوارم خداوند به بنده  توان و لیاقت بدهد تا بتوانم زحمات آنها را جبران نمایم.  همچنین مرحوم استاد حاج محمد کرمانی که برجسته ترین تعزیه خوانان و معین البکاها در سطح استان قم و ایران بودند همچنین  مرحوم حاج رضا کرمانی (پدرخانم بنده )  نیزنقش موثری در علاقمندی بنده به تعزیه  داشته اند و قدردان محبت های  آن عزیزان هستم. کرمانی می گوید درزمینه نوازندگی ترومپت درخدمت استاد حاج محمد بخشی نيا که  بهترین نوازنده تاریخ شبیه خوانی کشور و در واقع پدر  موسیقی درتعزیه ایران می باشد تلمذ و شاگردی کرده ام و از این استاد عزیز اصول و فن  نوازندگی ترومپت را آموختم و در واقع موفقیت های خود دراین رشته را بعد از لطف خداوند متعال و دعای پدر و مادرم، مدیون ایشان هستم.

وی در این گفت و گو با ابراز ناراحتی  از وضعیت به وجود آمده  گفت : امروزه متاسفانه هر کسی با نظر خودش  در موسیقی  تعزیه دخل و تصرف نابجا داشته و بدعت گذاری کرده اند با ادامه این روند  موسیقی تعزیه رو به زوال و افول  خواهد رفت و نواهای اصیل و شیرین تعزیه رو به فراموشی می رود.

در ادامه مشروح  گفت و گوی  روزنامه ایمان با غلامرضا کرمانی جمکرانی نوازنده جوان و برجسته ترومپت  استان قم و کشور را می خوانید:

 

جناب کرمانی خودتان را کامل معرفی نمائید و بفرمائید که از چه سالی  تعزیه خوانی و نوازندگی ترومپت (شیپور ) را شروع کردید؟

بنده غلامرضا کرمانی جمکرانی متولد اول شهريور ۱۳۶۰  و ساکن منطقه جمکران هستم. فعالیت درعرصه شبیه خوانی از سن ۶ سالگی با ایفای نقش پسر هانی که به  به سفارش ” مادرعزیزم ” بود،  آغاز کردم.و شروع ساز ترومپت از سال ۱۳۸۴ ( ۲۴ سالگی )  زیر نظر استاد حاج محمد بخشی نیا بهترین نوازنده تاریخ شبیه خوانی کشورآغاز نمودم ودراین مسیر از اساتید برجسته دیگری از جمله زنده یاد استاد رضا مشایخی، استاد حاج رضا حیدری ،استاد حاج مرتضی صفاریان نیزکسب فیض کردم و نکات و آموزش های  زیادی را از این عزیزان آموختم و قدردان محبت های  آنها هستم.

 

هنر تعزیه خوانی با آسیب های جدی مواجه شده است!!

 

تفاوت تعزیه نسبت به گذشته ؛ آیا تعزیه های قدیم بهتر بود یا امروز؟

ای دل اگر تو را قدری درد دین بود

قدرحسین و تعزیه اش بیش از این بود

عشرت کنیم و تعزیه اش می‌نهیم نام

حاشا که راه و رسم محبت چنین بود

در گذشته به تعزیه بهای کمتری داده می‌شد اما تعزیه به بهترین شکل ممکن اجرا می‌شد. تعزیه خوانهای قدیم باسواد،موسیقی دان، تاریخ دان بودند و بین مردم چهره موجه داشته و مورد اعتماد و دارای مقبولیت اجتماعی بین مردم بودند.اما الان باتوجه به اینکه به تعزیه زیاد بها داده می‌شود و به اصطلاح برگزاری تعزیه رونق بسیاری گرفته اما متاسفانه به خوبی اجرا نمی‌شود.  صادقانه بگویم این هنر مقدس‌ آیینی سنتی و مذهبی رو به زوال و افول می‌باشد.

خیلی ساده و عامیانه بگویم این هنر مقدس‌ بی در و پیکر شده و مثل صاحبش غریب شده است.هنری که به تعبیر حقیر یک معجزه می‌باشد. افرادی خاص که مورد عنایت و توجهات اهلبیت علیهم السلام بوده‌ اند  نسخه های تعزیه را به زیبایی هر چه تمام تهیه و تنظیم نموده اند.

اما امروزه متاسفانه هر کسی با نظر خودش در نسخه ها و سبک های  سنتی این هنر نمایشی فاخر  دخل و تصرف نابجا داشته و بدعت گذاری نموده اند . و هر کاری دلشان بخواهند انجام میدهند.

سبک های سنتی موسیقی  تعزیه باید حفظ  شود

درحال حاضرموسیقی تعزیه در چه وضعیتی قراردارد ؟ آیا نسبت به گذشته بهتر شده است یا اینکه دچار آسیب شد ه است؟

متاسفانه موسیقی تعزیه  رو به زوال و افول است نواهای اصیل و شیرین تعزیه رو به فراموشی و فروپاشی می‌باشد،این درحالی است که موسیقی تعزیه کامل و بسیار جذاب  است.استاد ابوالحسن صبا یکی از بزرگترین هنرمندان عرصه موسیقی کشور و استاد شجریان به صراحت اعلام نموده اند که موسیقی ما را تعزیه حفظ کرد،، توجه: ! نگفتند بخشی از موسیقی گفتند موسیقی ما را…

خیلی از موسیقی دانان، خوانندگان و بازیگران سینما و تلویزیون خودشان را مدیون این هنر مقدس‌ می‌دانند. برای مثال علی اکبر گلپایگانی به صراحت اعلام کرده: من گوشه های موسیقی را از شخصی بنام ابراهیم گردن( یکی از بهترین تعزیه خوانان تهران و کشور ) آموختم. در زمینه  ادبیات نیز اشعار آن از معانی و مفاهیم و موزونیت بالایی برخوردار می‌باشد. مثل اشعار تعزیه حضرت قاسم(ع)

مناجات‌ امام حسین(ع) در آواز بیات ترک:

ای خالق عرش و لوح اعظم شاها

وی عالم و هم علیم و اعلم شاها

من عبد ذلیلم و تویی رب جلیل

مست از می باده الستم شاها

جز عشق تو بر سرم نه سودای دگر

هستم به تو دوست هر چه هستم شاها

که در این زمینه ” شاها ” به اصطلاح قافیه می‌باشد.

یا دیر راهب :

راهب :

زری دادم به جایش سر گرفتم

به عالم زندگی از ” سر ” گرفتم

که صنعت ادبی ایهام به زیبایی هر چه تمام در این بیت به چشم می‌آید.

یا مجلس مسیب به کربلا

مسیب :

شکر خدا که شام الم را سحر رسید

قاصد رسید و نامه رسید و خبر رسید

وفات حضرت معصومه (س):

فروغ آیه هل یستوی سلام علیک

یا عبدالله در تعزیه امام حسن(ع) زمینه انجم :

نمیدانم چرا آید ” نوا ” از هر کنار امشب

مگر ” مضراب ماتم ” خورده بر رگهای تار امشب

به سر ” شور ” ” عراق” افتاده سلطان ” حجاز” ی را

کشد قاسم ز دل صوت ” همایون” آشکار امشب

ز آه سینه زینب رسد ” شهناز” “منصوری”

” حسین” از پرده دل ” زابل ” آرد روی کار امشب..

که در اینجا نام ادات موسیقی و برخی دستگاهای موسیقی و  گوشه ها به زیبایی هر چه تمام گنجانده شده است…

مختار علیه الرحمه :

مرغ دل داس اجل زود به یغما ببرد

یوسف بخت دل از دست زلیخا ببرد..

و از این دست اشعار محکم که به زیبایی هر چه تمام تر مزین به صنایع ادبی شده اند زیاد داریم.

در تعزیه چند زمینه وجود دارد ؟

طبق بررسی های انجام شده با قاطعیت نمی‌توان گفت چندین زمینه وجود دارد اما زمینه هایی که  معروف هستند: مداح، میرعزا، انجم، شهپر،  رجا ، رضوان ،  و… در همه این سبک ها سعی شده است آیین عزاداری به سبک تعزیه به بهترین شکل به نمایش در بیاید و مخاطب و مستمع را به فیض برساند.

 

آیا یک فرد به تنهایی یک مجلس شبیه را سروده است؟

خیر به نظر حقیر شعرا و تهیه کنندگان مجالس تعزیه چندین نفر بوده که علاوه بر سواد شعری،  موسیقیدان، تاریخدان  و..بوده اند.

که البته از اشعار شعرای دیگر نیز وام گرفته اند.

مثل :

مخمس تعزیه حضرت عباس(ع):

فتوی مفتی دین دانم و عهدیست قدیم

آخرش: روح را صحبت ناجنس عذابیست الیم( حافظ)

در تعزیه امام عاشورا :

بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد( مقبل کاشانی )

تعزیه امام حسن(ع) ؛

چند نوبت حرف حق کردم بیان

چون ندیدم یاری از اسلامیان

کردم اینک لابد و ناچار صلح

چاره کار است در هر کار صلح( جوهری)

خوشخوان در مجلس بازار شام می‌خوانند:

حدیث کرببلا کرده خون دل ما را ( جودی)

و….

 

نباید نوآوری درموسیقی و شبیه خوانی به وجه سنتی تعزیه آسیب بزند

 

طبق فرمایش شما علت افول و رو به زوال بودن تعزیه چیست ؟

دلایل مختلفی دخیل هستند؟ بانی ها ،بانی باید از معین البکا برای آوردن عده(گروه) دعوت کند.وقتی معین البکا باشد موزیک و خواننده هر کاری دلشان بخواهند انجام نمی‌دهند.الان هر کسی صبح از خواب بلند شود در تعزیه بدعت آورده،  شعر و آهنگی می آورند که به هیچ وجه متناسب با تعزیه نیست. بعد از بانی ها مقصر نوازنده بعد خواننده و در آخر بیننده و مستمعین هستند.. باید از تعزیه سنتی دفاع کرده و با نوآوری های نا متعارف و نا متناسب با تعزیه مخالفت کنند.

 

نظر شما در خصوص نوآوری در تعزیه چیست؟

نوآوری که متناسب با جو و فضای تعزیه باشد و به چهارچوب این هنر مقدس‌ آسیبی وارد نکند ، ایرادی ندارد به شرطی که به گذشته و قواعد این آیین نمایشی فاخر مذهبی آسیبی نرسد.

 

راهکارهای برای بهبود و ارتقاء وضعیت تعزیه خوانی

در حال حاضر چه راهکاری برای سر وسامان دادن به هنر شبیه خوانی(تعزیه )  پیشنهاد میکنید ؟

تعزیه زیر نظر ارگان یا نهاد دولتی اجرا شود با نظارت کار گروهی متشکل از اساتید شبیه خوانی( اساتید مورد تایید)، اجرای تعزیه در هر مکانی با مجوز صورت پذیرد .اگر کسی اصول تعزیه را رعایت نکرد برای گروهی که آن فرد در آن مشارکت دارد مجوز صادر نشود.هر چند این روش سخت است اما برای کنترل و محافظت از این هنر ارزشمند چاره ای  جز این نیست.

هرچند در گذشته بدون اینکه تعزیه متولی داشته باشد همه چیز رعایت میشد چرا که بانی های تعزیه در قدیم اشخاصی بودند که در بین مردم از مقبولیت اجتماعی خاصی برخوردار بوده و خود تعزیه خوان و تعزیه دان بوده اند، برای مثال در قم :مرحوم حاج محمد کرمانی، حاج حبیب کرمانی( پدر حقیر ) ،حاج حاج آقا عباس میر ابراهیمی،  حاج آقا اصغر جده خواه، حاج علی‌محمد کریمی،حاج عباس قویدل، و…

مطلب مهم دیگر اینکه کسانی که علاقه مند هستند حتما برای یادگیری با اساتید کاربلد کارکنند.هیئت های دورخونی یا انجمنی نیز مثل سابق جنبه آموزشی داشته باشند ،ایرادها گرفته شود و به درستی آموزش داده شود. الان متاسفانه در جلساتِ به اصطلاح مرور ، مثل تعزیه لباسی فقط می‌خوانند و ایراد گیری نمی‌شود.

متاسفانه بعضی از سکوهای مهم تعزیه کشور فقط مصرف کننده هستند و هیچ اقدامی در خصوص تربیت و آموزش شبیه خوان  انجام  نمی دهند باید به جوان‌ها میدان داد تا وارد  این عرصه شوند. البته جوان‌ها هم باید برای همیشه احترام بزرگترها رو گرفته و فراموش نکنند چطور و از کجا شروع کردند.الان خیلی از نوازندگان طبل نیز  با حقیر شروع کردند میدان دادیم، رفع اشکال شد و الان در حال رشد و پیشرفت هستند و از این موضوع خیلی خوشحالم.یا خیلی از تعزیه خوانان مطرح کشور از مجالسی که پدر اینجانب در دهه دوم محرم در جمکران  برپا میکرد پیشرفت کرده ، شناخته شده ، و به جامعه شبیه خوانی کشور معرفی  شده اند. امیدوارم این زنجیره قطع نشود تا جانشین پروری به شکل مطلوب صورت پذیرد.

تعزیه خوانهای قدیم هر نسخه ای بود می‌خواندند و خوب هم می‌خواندند،امام ، شهادت،زنانه ،اما تعزیه خوانهای امروز اینگونه نیستند.تقلید بدون فکر کار رو خراب تر کرده است. می‌خواهد هر کاری اساتید  حاج رضا حیدری، اسماعیل محمدی،حاج  محمدرضایی ، حاج مظفر قربان نژاد و زنده یاد کربلایی رضا مشایخی و دیگر اساتید انجام داده اند رو انجام بده..استفاده از نکات مثبت دیگران خوب است اما تقلید محض به‌هیچ عنوان پذیرفته نیست. برای نمونه امیر صفری از شبیه خوانان برتر کشور ازسال ۱۳۷۹ در هیئت پدرم و سالها زیر نظر استاد مشایخی کار کردند اما الان طوری اجرا می‌کنند که خودشان صاحب سبک هستند و کسی نمی‌گوید ایشان از کسی تقلید میکند. یا در نوازندگی استاد بخشی نیا بدون وجود امکانات فعلی خودشان صاحب سبک بودند اما الان اینگونه نیست..

کسانی که علاقه مند هستند باید از کودکی و کوچکی تعزیه را با اساتید کارکشته کارکنند. طبق فرمایش همه اساتید باید طفل خوانی کرده باشی تا اصول و فنون کار را یاد بگیری. بنظر حقیر حتی نوازنده دهل( طبل بزرگ) نیز باید تعزیه بلد باشد.

کاش در تعزیه از نواهای اصیل استفاده کنند، مداحی را از تعزیه جدا کنند. الان متاسفانه در تعزیه زیاد از نوحه و مداحی استفاده می‌شود. نقش افراد و لباس آنها متعارف و متناسب باشد. راجع به سن و شخصیت افراد مطالعه داشته باشند.

مثلا کسی که نقش حضرت عباس علیه السلام را اجرا می‌کند باید از کسی که نقش امام را ایفا می‌کند جوانتر باشد.. یا کسی که نقش حر را اجرا می‌کند از کسانی که نقش حضرت ابالفضل و امام حسین علیهم السلام را اجرا می‌کنند، مسن تر باشد. یا يزید علیه العنه جوان بلکه طبق روایات نوجوانی بیش نبوده است.. مساله دیگر اینکه موزیک تعزیه در خدمت این هنر مقدس‌ آیینی،  سنتی و مذهبی باشد.

 

تجلیل از بانیان تعزیه که خیمه امام حسین (ع) برپا نگه داشته اند

 

کلام آخر؟

ای کاش از طرف حوزه هنری،ارشاد، سازمان تبلیغات یا نهادهای دولتی ذیربط به طور شایسته از بانیان تعزیه به بهترین شکل قدردانی کنند. بنظرم این بانی ها هستند که هزینه ، زحمت و حرف و حدیث ها رو به جان خریده و خیمه امام حسین علیه‌السلام را برپا داشته اند.به اعتقاد حقیر بانی ها بیشترین نقش را در حفظ و نگهداری این هنر مقدس‌ داشته اند.  این بانی هست که  هزینه میکند،اسکان می‌دهد،  پذیرایی می‌کند…هر چند آنها طبق نیت و هدفشان این کار خیر را انجام می‌دهند و عوض آن را از خدا و اهلبیت علیهم السلام گرفته و می‌گیرند اما طبق فرمایش

حضرت امام رضا(ع) : ( من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر الله عزوجل )

هر کس نعمت دهنده ازمخلوقان را شکر نگذارد، شکر خداوند را بجا نیاورده است.

(بحار 65/44 , عیون اخبار الرضا2/24 ,وسائل16/313)

و نیز تجلیل از نسخ نویسان. کسانی که با سختی نسخ تعزیه را تهیه کرده و می‌نویسند. ای کاش زحمات این عزیزان نادیده گرفته نشود.

و  مطلب دیگر اینکه نهادهای دولتی هنرمندان عرصه شبیه خوانی را از هر لحاظ تامین نمایند. این هنرمندان ارجمند اول بخاطر خدا و اهلبیت و در وهله دیگر به عشق مردم و علاقه مندان به این هنر مقدس‌ مدام با هزاران خوف و خطر و استرس در جاده ها در حال تردد هستند و گرنه هیچکدام از این عزیزان اگر بخاطر اجرای شبیه خوانی نباشد  حاضر به انجام این کار نیستند.

 

آرزوی قلبی حقیر این است تعزیه به مسیر اصلی و جایگاه قبلی خود بلکه بهتر  برگردد.این هنر ارزشمند،  مقدس و با اصالت که در آبان ۱۳۸۹ نیز در یونسکو ثبت جهانی شد. هنری که خود در برگیرنده چندین هنر دیگر می‌باشد: موسیقی، شعر و ادبیات فارسی، بیانگر تاریخ ، سرگذشت انبیاء، امامان،معجزات و کرامات آنها و …هنری که با گوشت و خون مخاطبین خاص خود عجین شده و هر مخاطبی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند ولو غیر ایرانی و غیر مسلمان ..

از مسئولین محترم قم تقاضا داریم یک مکان ثابت برای اجرا تعزیه در قم احداث شود که در خور و شان این استان مذهبی باشد.

خداوند عاقبت همه ما را مثل حر ختم بخیر گرداند و انشاالله ما را دنباله رو راه  اهلبیت علیهم السلام قرار دهد.

 

*ز جن و انس که مأوا به نشاتین داریم                     * تمام غرق گناهیم و یک حسین داریم